Di-Glacier tše di Qhibidigago di Fokotša Dinako tša go Romela—Eupša di Tla ka Ditshenyagalelo tše di Utegilego

Tafole ya Dikgokagano

• Lemorago, Dipoelo le Diphetho
• I. Semelo sa lemorago
• II. Tlhaloso ya Datha
• III. Ditshekatsheko
• IV. Therišano
• V. Mekgwa ya go šoma
• VI. Dikgoeletšo
• VII. Ditebogo tša go leboga

Bokamorago

Go fokotšega ga khupetšo ya leqhwa la lewatle ka go ruthetša ga Arctic go nolofatša go sepela ga dikepe ka ditsela tšeo di lego tše kopana ka mo go makatšago go feta ditsela tša setšo tša dikepe. Automatic Identification System (AIS), yeo e hlamilwego gabotse go efoga go thulana ga dikepe, e fetišetša tshedimošo ya go sepela ka sekepe (ga bjale e le mehuta ye 27 ya melaetša) go swana le leina, maemo goba lebelo, ke mothopo wo maatla wa datha go hlokomela tšwelopele ya dikepe tša Arctic bjalo ka sekhurumetšo sa leqhwa e a fokotšega.

Dipoelo

Go ya ka tshekatsheko ya sefala sa inthanete seo se kgoboketšago datha ya AIS ya dikepe, re ile ra lekanyetša kabo ya sebaka ya dikepe ka Lewatleng la Arctic, bogale bja yona le tlhagelelo ya nako, mabapi le lefelo leo le lokolotšwego ke lefelo la leqhwa la lewatle. Go sepela ka dikepe ka Lewatleng la Arctic go phatlalatšwa ka sebaka go latela kabo ya mosela wo boima, go ra gore sephethephethe se segolo ka lefelong le le lekanyeditšwego la Arctic, ka sešupo seo se ithekgilego ka legoro la dikepe.

Go rea dihlapi ke legoro leo le nago le go phatlalala ga sebaka mo gogolo, ka bophara bja ditsela tša dikepe tšeo di amanago le lefelo la leqhwa la lewatle la kgauswi. Tlhagelelo ya nako ya ditsela tše e hlaolwa ka go oketšega ga dinako tše di okeditšwego tša mošomo wa dikepe go ralala le ngwaga.

Diphetho

ya data ya AIS e fana ka tshedimošo ya bohlokwa ka ga mošomo wa sehlopha sa dikepe sa boditšhabatšhaba lefaseng ka bophara. Ka gare ga maemo a ditumellano tše mpsha tša boditšhabatšhaba, ke mothopo wa bohlokwa wa go hlokomela dikepe, go rea dihlapi le khuetšo ye e ka bago gona ka bophelong bja ka lewatleng gare ga dikarolo tše dingwe. Mo re tsepeletše go dikepe tša Arctic mo mengwageng ya morago bjale, tšeo di golago ka lebelo, kudukudu go dikologa ditsela tša lebopong tša Northeastern le Northwest Passage, go fa sebaka sa go hlama ditsela tše kopana tša dikepe le go fokotša go tšweletšwa ga dikgase tša go hlola boso go tšwa go dinamelwa tša dithoto, eupša ka a kotsi ya ditlamorago go tshepedišo ya tswalano ya diphedi le tikologo ya tšona ya Arctic.

I. SETLHOGO SA SETLHOGO

Sephethephethe sa dikepe se emela mokgwa wo o bušago wa dinamelwa kgwebong ya lefase ka bophara, se tliša go feta 80% ya bophagamo bja kgwebišano ya boditšhabatšhaba ya dithoto [1]. Go bolela nnete, kgolo ya ekonomi e lebišitše go koketšego ya go bapelana ya sephethephethe sa ka lewatleng ka 60% mo nakong ya magareng ga 1992 le 2002 [2]. Bohlokwa bja dinamelwa tša ka lewatleng go ekonomi ya lefase ka bophara bo hlatsetšwe ka 2020 ge Mokero wa Suez o be o thibetšwe ge sekepe sa dikhontheina sa Ever Given se be se kgotlelela. Monyetla wa go diriša go bulwa ga ditsela tše mpsha tša Arctic tšeo di iša dithoto go tšwa Asia go ya Yuropa le Amerika Leboa ka lebaka la go fokotšega ga khupetšo ya leqhwa o tla oketša sephethephethe le go tliša ditšhošetšo tše mpsha go tshepedišo ye ya tswalano ya diphedi le tikologo ya tšona ye e lego kotsing [3], go tlaleletša go ditlamorago tše di lebanyago tša tlelaemete ya ka pela phetogo kua Arctic. Ge e le gabotse, tekanyetšo ya nako ya go romela e utollotše koketšego ya 7% magareng ga 2013 le 2022 [4].

Ditheknolotši tša go latela di kgatha tema ye kgolo ka tshekatshekong ya motšhene wa dikepe ka mawatleng, go dumelela go lekanyetša boleng bja maitshwaro a dikepe a mantši ka ditlamorago tša ekonomi, tša dipolotiki le tša ikholotši. Ka mohlala, go latela dikepe tša go rea dihlapi go ile gwa nolofatša phetho ya mafelo a go fiša a mošomo wa go rea dihlapi [5-7]. Go feta moo, go swana magareng ga ditsela tša dikepe tša go rea dihlapi le go latišiša motšhene wa diphoofolo tša ka lewatleng go utollotše dilete tšeo di nago le kotsi e kgolo ya go swana gomme ka go rialo go le kotsing ya go swara ka thoko magareng ga dikepe tša go rea dihlapi le dishaka [8], le kotsi ya go thulana ga dikepe tše dikgolo le dishaka tša maruarua [ 9].

Ga bjale, ditšweletšwa tšeo di tšwago go datha ya go latela dikepe di hwetšagala pepeneneng. Ka mohlala, setšweletšwa se segolo sa Global Fishing Watch se hlaloša maitapišo a go rea dihlapi ka tharollo ya godimo ya sebaka le ya nako lefaseng ka bophara [5]. Le ge go le bjalo, disete tša datha tše di nabilego, go akaretšwa mohlala ditsela tša magoro a mangwe a dikepe lefaseng ka bophara, di hwetšagala ka fase ga theko ya praebete. Go fenya bothata bja beng ba datha le go beakanya maemo, maitapišo a maswa a a hlabollwa go dira ditshekatsheko tša inthanete ka phihlelelo ya disete tša datha tšeo di bego di hlwekile peleng, tšeo di šomišitšwego pele le tšeo di netefaditšwego ka mahlale go tšwa methopong ye mentši. Ka tsela ye HUB Ocean e hlamile Sefala sa Datha ya Lewatle (oceandata.earth), moo boramahlale ba ka dirago ditshekatsheko tša inthaneteng tša disete tša datha tše ntši tšeo di hlalošago ditiragalo tša go fapafapana tša lewatle, go swana le ditwatši tša diphelakadingwe ka dipolaseng tša dihlapi, go tšweletšwa ga dikepe tša lefase ka bophara goba datha ya geospatial yeo e hlalošago Mafelo a Šireleditšwego a Lewatleng (Di-MPA).

Mo, re bega tshekatsheko ya rena ya sephethephethe sa dikepe ka Lewatleng la Arctic magareng ga Pherekgong 2020 le Moranang 2022 ka tshekatsheko ya datha yeo e hlamilwego ka Bekeng ya Tebelelopele ya Poraebete ya Sefala sa Datha ya Lewatle.

II. TLHALOSO YA DATA

Sephethephethe sa thomelo. Tšhomišo ya sebaka ya dikepe tšeo di fetago Lewatleng la Arctic e ile ya akanywa go tšwa go ya data ya Automatic Identification System (AIS). AIS ke tshepedišo yeo e tsebagaditšwego bakeng sa polokego ya lewatle yeo e fago, gare ga diphetogo tša datha tše di fapanego, lebelo, latitude le longitude ya dikepe tšeo di šomišago tshepedišo ye. Sefala sa Sefala sa Datha ya Lewatle se kgobokeditše datha ya go latela ya AIS ka tharollo ya kgwedi le kgwedi ka tharollo ya sebaka ye e phagamego gomme ya bega palo ya diiri tšeo sele ye nngwe le ye nngwe ya keriti e fetišitšwego ke dikepe. Nako ya go feta ya kgwedi le kgwedi e be e hwetšagala go tloga ka Pherekgong 2020 go fihla ka Moranang 2022, gomme e laeditše magoro a mahlano a dikepe (merwalo, go rea dihlapi, banamedi, ditanka le tše dingwe). Bakeng sa tshekatsheko ya rena, re tsebagaditše keriti ya lefase ka bophara ya tharollo ya 0.1◦ × 0.1◦, re kgetha di-latitude tše di phagamego go feta Sediko sa Arctic (66.6◦, Seswantšho 1).

Tlhagelelo ya nako ya lefelo leo le akaretšwago ke ditsela tša dikepe e ile ya tlaleletšwa ka dataset yeo e šomišitšwego bakeng sa kelo ya peleng ya sephethephethe sa dikepe sa Arctic [10], go fa papiso ya dataset ya Ocean Data Platform le go bontšha phetogo ya nako ya nako ye telele ya sephethephethe sa dikepe Lewatleng la Arctic. Sete ye ya data ya peleng e begile palo ya kgwedi le kgwedi ya dikepe tša moswananoši tšeo di lemogilwego ke tshepedišo ya AIS ka seleng ye nngwe le ye nngwe ya keriti ya 0.25◦×0.25◦, magareng ga Phupu 2010 le Motsheganong 2015.

Sekhurumelo sa leqhoa la leoatle. Lefelo la leqhwa la lewatle le hweditšwe go tšwa go Sea Ice Index, yeo e filwego ke National Snow and Ice Data Center (United States) [11]. Dataset ye e begile tlhagelelo ya kgwedi le kgwedi ya lefelo la leqhwa la lewatle ka Karolong ya Leboa ya Lefase, gammogo le dilete tše nnyane tše itšego tša Arctic, moo re ilego ra nagana ka Lefelo la Dihlakahlaka tša Canada, Baffin Bay le Lewatle la Beaufort bakeng sa tsela ya Northwest Passage, mola re ile ra nagana ka Lewatle la Siberia Bohlabela, Lewatle la Kara le Lewatle la Barents bakeng sa tsela ya Leboa-bohlabela.

III. DITLHAHLOBO

Kitlano ya dikepe e ile ya balwa bjalo ka nako ya go sepela ka seleng ye nngwe le ye nngwe ya keriti yeo e arotšwego ka lefelo la sele, go kgoboketša nako ya dikepe ka moka tšeo di šomišago AIS ka seleteng seo se lebelelwago. Mokgwa wo o utollotše mafelo a go fiša a mošomo wa dikepe, bobedi mmapeng ka kakaretšo le ka dipaterone tše di itšego tšeo di amanago le magoro a go fapana a dikepe (Fig. 1). Dikepe tša go rea dihlapi di be di emela seabe se segolo kudu go dikepeng ka Lewatleng la Arctic, kudu-kudu Lewatleng la Barents eupša gape le kgaufsi le Iceland. Dikepe tša go rwala merwalo, go swana le dikepe tša ditanka, di bontšhitše dipaterone moo re ilego ra lebelela ditsela tša Leboa-bohlabela le Leboa Bodikela bja Tsela, ka tša mafelelo di be di nabile ka Baffin Bay, moo ditsela tša ditanka di tšerego lefelo le lenyenyane ka seleteng se. Sephethephethe sa banamedi se be se akaretša dikarolwana tša tlase tša lefelo ka ge ditsela tšeo di sepelwago gantši e be e le tše kopana, mohlala mabopong a Norway le Iceland.

The shipping segokanyipalo heterogeneity ho pholletsa le sebaka e ile ea hlalosoa ke boima-mosela dikabo, joalo hore boholo ba disele keriti bontša tlaase thomello segokanyipalo, le lisele tse seng kae tsepamisa boleng kgolo (Fig. 2). Ka go lebanya, dikabo tša segokanyipalo sa dikepe tša go kgoboketšwa (go ralala le magoro) le tša magoro a itšego di hlalošitšwe ke dikabo tša molao wa maatla. Re dirile go boela morago ga molao wa maatla go dikabo tše ka powerlaw ya sephuthelwana sa Python, ra hwetša ditšhupetšo tše di loketšego 1.79 (tše di kgobokeditšwego), 1.49 (monamedi), 1.90 (tanker), 1.74 (merwalo) le 1.96 (go rea dihlapi). Bakeng sa go rea dihlapi, re lemogile mebušo ye mebedi, moo kabo e lego kgauswi le kabo ye e swanago ya di-density tša fase (ke gore, ka exponent ye nnyane), mola di-density tše kgolo di be di bolela go fokotšega ka lebelo, e lego boitshwaro bjo bo thopilwego ke go boela morago.

Ka kakaretšo, mohlala wa lefeela wa go se kgethe wo o naganago ka go elela ga setlogo-sebaka, ka setlogo se se sa fetogego le kgonagalo ya go swana ya go fihla lefelong lefe goba lefe goba ka go fapana le moo, o lebiša go kabo ye e swanago ka tekanyo e tee, mola kabo e na le mosela wo boima ka sešupo sa 3 ka dikarolo tše pedi.

Go utolla ditsela tša go romela, re ile ra bala palogare ya segokanyipalo sa go romela ka longitude, re ela hloko fela disele tša keriti tšeo di nago le dikelo tšeo e sego tša lefela, gomme ra emela segokanyipalo sa go romela se se lekanyeditšwego sa sele ye nngwe le ye nngwe ya keriti, ke gore, segokanyipalo sa go romela seo se arotšwego ka palogare ya segokanyipalo sa go romela sa yona longitude (bona Mekgwa). Re lemogile gore ditekanyetšo tše di phagamego kudu di hwetšwa kgauswi le lebopong (Fig. 3). Mokgwa wo o utollotše ditsela tše kgolo tša dikepe (diphaseje tše khubedu go Seswantšho 3), gammogo le mafelo a mmalwa a go fiša a go rea dihlapi mawatleng a magolo. Re ile ra lemoga ditsela tše pedi tše dikgolo tša dikepe tša Arctic, e lego ditsela tša Leboa-bohlabela le tša Leboa-bodikela bja Passage, tšeo ka bobedi di kgokaganyago mawatle a Pacific Leboa le a Leboa la Atlantic, ka Tsela ya Leboa-bohlabela yeo e aroganego ka diripa tše pedi ka Leboa le Borwa bja Dihlakahlakeng tša Lyakhovsky. Bontši bja sephethephethe sa ditsela tše ka bobedi se be se amana le dikepe tša ditanka le tša merwalo, bjalo ka ge go bontšhitšwe ke go se be gona ga tšwelopele ya sebaka go bapa le ditsela ka dikepeng tša banamedi le tša go rea dihlapi, tšeo go letetšwego gore di bontšhe maeto a bokgole bjo bokopana.

Ka morago ga go sekaseka dithoto tša sebaka tša segokanyipalo sa dikepe go dataset ye e kgobokeditšwego le go ralala le magoro a go fapana a dikepe, re ile ra lebiša tlhokomelo go phetogo ya nako ya sephethephethe sa dikepe, ra kgoboketša dilo ka moka tšeo di hlokometšwego go putla Sediko sa Arctic. Sephethephethe se se phagamego kudu sa dikepe mo nakong ye ka moka se be se sepelelana le dikepe tša go rea dihlapi tšeo di latetšwego, ka tatelano ya go fokotšega, ke dikepe tša banamedi, tša merwalo le tša ditanka (Fig. 4). Le ge e le gore tlhagelelo ye e lekanyeditšwego ya dikepe tša go rea dihlapi le tša banamedi ga se ya bontšha diphetogo tše kgolo tša go lekana, sephethephethe sa dikepe tša go rwala merwalo le tša ditanka se bontšhitše mošomo wo mogolo ka selemo le mathomong a seruthwane sa bobedi 2020 le 2021.

Mafelelong, re ile ra quantified phetogo ya nako ye telele ya Northwest Passage le ditsela tša Northeastern ka dataset ya tlaleletšo yeo e hlalositšego palo ya dikepe tše di kgethegilego tšeo di hlokometšwego go sele ye nngwe le ye nngwe ya keriti ya 0.25◦× 0.25◦ magareng ga Phupu 2010 le Motsheganong 2015. Go netefatša go bapetšwa le dataset rona, re ile ra fumana sekepe tsela bophara latela tshebetso e tšoanang le e hlalositšwego ka mo godimo, eupša ge go lebelelwa bogolo bja sele ya keriti ye e swanago, ke gore, disele tše di nago le lehlakore la 0.25◦. Re lemogile mokgwa wo o swanago go ralala le mengwaga ye e fapanego tabeng ya Tsela ya Leboa Bodikela, mola tsela ya Leboa Bohlabela e bontšhitše phokotšego ye e makatšago ya boleng bja yona bjo bogolo go dataset ya moragorago, mmogo le kgolo ya nako yeo tsela e bontšhitšego mošomo wo o bonwago (Fig. 7).

IV. THERIŠANO

Go hwetšagala ga datha ka tikologo ya lewatle, mohlala ditsela tša diphoofolo goba ditšhošetšo go bophelo bja ka lewatleng [13], go be go lekanyeditšwe historing go fapana le datha yeo e hlalošago ditshepedišo tšeo di diregago mo nageng. Le ge go le bjalo, phetogo ya mohlala go tšwa setšhabeng le ditheo tša thušo ya ditšhelete tša mahlale go ya go melawana ya go abelana ka datha e fetolelwa go ditokollo tša datha ya lewatleng kgafetšakgafetša. Ka seemo se, diforamo tša inthanete tšeo di kgoboketšago, di hlwekiša le go beakanya di-dataset tša methopo e mentši di emela mohola o mogolo wa go tšwetša pele saense ya lewatle [14, 15]. Go feta fao, go hwetšagala ga di-server tša go diriša dikhomphuthara inthaneteng go tliša phetogo ya go ya go temokrasi e sego fela phihlelelo ya datha, eupša gape le methopo ya dikhomphuthara go šoma ya data ye kgolo. Ka gare ga seemo se, re hlamile tshekatsheko ya rena ya sephethephethe sa dikepe tša Arctic ntle le ditshenyagalelo re šomiša Segokaganyi sa Datha ya Lewatle sa HUB Ocean, ka Bekeng ya Tebelelopele ya Poraebete.

Tshekatsheko ya nako ye telele ya sephethephethe sa dikepe ditseleng tša Northeastern le Northwest Passage e begile FIG. 5. Nako tlhagelelo ya sephethephethe sekepe ka longitude. Phanele ya godimo e emela palogare ya segokanyipalo sa go romela godimo ga disele tšeo di nago le thomelo yeo e sego ya lefeela ka longitude ye nngwe le ye nngwe, mola ka fase e emela botelele bja karolo ya disele tše. Dikeno tše tšhweu di emela go se be gona ga sephethephethe. Methaladi ye metšo ka phaneleng ya godimo e emela dilongitude tšeo re di kgethilego bjalo ka tšeo di emelago kudu bakeng sa go ela ditsela tša Leboa-bohlabela le tša Tsela ya Leboa Bodikela e le, ka go latelelana, 150o le -90o. mokgwa wa sehla wo o letetšwego ditseleng ka bobedi, wo o bontšhago go fetofetoga ga fase mo Tšeleng ya Leboa Bodikela. Le ge go le bjalo, Tsela ya Leboa Bohlabela e bontšhitše phokotšo ya morago bjale ya bophara bja tsela ya godimodimo, mmogo le boitshwaro bjo botelele bja sehla, ke gore tsela e be e le ye tshesane, eupša e šomišwa ka karolwana ye telele ya ngwaga. Dithibelo tša go sepelasepela tša selegae, tša selete le tša boditšhabatšhaba tša go fokotša go phatlalala ga COVID-19, go seo se šetšego se bitšwa “anthropause” [16, 17], di be di swana le bontši bja nako ya rena yeo e sekasekilwego, yeo e bolelago gape le phokotšo ya ditekanyo tša tšweletšo ya difeme, gomme e ka ba hlaloša go fokotšega mo ga bophara bja tsela ya Leboa-bohlabela, ka ge go fokotšega ga sephethephethe go be go tla lebiša go dikepe tšeo di latelago ditsela tšeo di lego kgauswi le tše di loketšego, . go ya ka bokgole, go lebelelwa dithibelo ka moka tša thutafase le tikologo (leqhoa). Ge e le gabotse, tshekatsheko ya lefase ka bophara e utollotše go fokotšega ga 1.4% ga go dulwa ga sephethephethe dikgweding tša mathomo tša leuba, kudukudu ka Karolong ya Leboa ya Lefase [18].

Go fokotšega ga tekanyo ya leqhwa la lewatle ka Lewatleng la Arctic ka go ruthetša ka lebelo ga Arctic go emela sebaka sa go dira gore ditsela tša dikepe di šome gabotse, go fokotša nako ya go sepela le ditshenyagalelo gomme, ka fao, go tšweletšwa ga dikgase tša go hlola boso. Lega go le bjalo, koketšego ye ya sephethephethe sa dikepe tša Arctic e ka ba sešupo sa “go akgofiša ga mmala o mopududu” [19] kua Arctic, e tšhošetša mehuta ya diphedi tša ka lewatleng tšeo pele di bego di sa pepentšhwa dikotsing tša dikepe [20], tše bjalo ka go hlaselwa ga dikepe [21] goba ka tlase ga meetse lešata [22], go tlaleletša go dilo tše dingwe tšeo di gateletšago tše bjalo ka tšhilafalo ya polasitiki yeo e šetšego e lemogilwe [23, 24]. Ka lehlakoreng le lengwe, go ba gona ga ditsela tše mpsha tša dikepe go ka emela ditshwaotshwao tše mpe tše di theilwego bathong ka ga go ruthetša ga lefase, go fokotša go tšweletšwa ga dikhemikhale go tšwa dikepeng ka lebaka la tšhomišo ya ditsela tše kopana [25]. Dikarolo tše tše botse le tše mpe tšeo di ka bago gona di laetša bohlokwa bja ditshekatsheko tša datha go hlokomela le go laola sephethephethe sa dikepe tša Arctic, tšeo di loketšego go fokotša ditlamorago tša tikologo.

V. MEKGWA YA MEKGWA

Segokanyipalo sa thomelo. Datha ye tala e file nako ya go sepela ya dikepe ka diseleng tša keriti tša tharollo ya godimo ya dikepe tšeo di hlometšwego ka didirišwa tša AIS, go akaretšwa dikepe ka moka tša go feta le go arolwa ga yona ka magoro a mane a dikepe, go rea dihlapi, banamedi, merwalo le ditanka. Re ile ra kgoboketša disele tše tša keriti tša tharollo ya godimo godimo ga disele tša keriti tša bogolo bja 0.1◦× 0.1◦ . Re ile ra hwetša segokanyipalo sa go romela re arola nako ya go sepela ya thomelo ka lefelo la sele A:

moo R = 6371 km ke radius ya Lefatše, φ ke latitude ka likhato, 'me ∆λ le ∆φ ke, ka ho latellana, mahlakoreng a longitudinal le latitude a sele ka likhato.

Karolelano segokanyipalo sa thomelo ka longitude. Re bala palogare ya segokanyipalo sa go romela ka longitude bjalo ka palomoka ya palomoka ya dinako tša go sepela ga thomelo ka disele tšeo di nago le longitude ye e swanago, yeo e arotšwego ka lefelo la disele tšeo tšeo di nago le nako ya go sepela yeo e sego ya lefela, go latela Eq. 7. Bakeng sa tlhagelelo ya nako ya boleng bjo (Fig. 5, godimo), mogatong o mongwe le o mongwe wa nako re ela hloko feela disele tšeo di nago le nako ya go sepela yeo e sego lefela nakong yeo e itšego.

Tsela bophara ka longitude. Re ela hloko disele ka moka tša keriti ka seleteng sa Arctic ka longitude ye e itšego λ, gomme re bala tlhagelelo ya nako ya palo ya disele N (λ, t) tšeo di bontšhitšego nako ya go sepela yeo e sego ya lefela. Re computed tsela bophara W (λ, t) e le bolelele ba latitudinal sefapano-karolo ya disele tsena:

VI. DIKGOELETŠO

A. Thušo ya ditšhelete

JPR e ile ya thekgwa ke lenaneo la Juan de la Cierva Formacion (Ref. FJC2019-040622-I) leo le thekgilwego ka ditšhelete ke MCIN/AEI/10.13039/501100011033. JPR e amogetše thekgo go tšwa go Setheo sa Dinyakišišo sa Sepania MCIN/AEI/10.13039/501100011033 ka projeke ya MISLAND (PID2020-114324GB-C22).

Nyakišišo ye e thekgwa ke Yuniti ya Bokgoni ya Mar ́ıa de Maeztu 2023-2027 Refs. CEX2021-001201- M le CEX2021-001164-M, e thekgwa ka ditšhelete ke MCIN/AEI /10.13039/501100011033.

B. Meneelo ya Mongwadi

JPR: Kgopolo, Data Curation, Tshekatsheko ya Semmušo, Software, Pono, Go ngwala: Sengwalwa sa Mathomo. KK: Tshekatsheko ya Semmušo, Go Ngwala: Tshekatsheko & Go Rulaganya. CMD: Go hlama dikgopolo, Go ngwala: Tlhahlobo & Go rulaganya. VME: Kgopolo, Tshekatsheko ya Semmušo, Go ngwala: Sengwalwa sa Mathomo.

VII. DITEBOGO

Bangwadi ba amogela sefala sa HUB Ocean hubocean.earth bakeng sa phihlelelo ya datha le dinolofatši tša khomphutha go sepetša ditshekatsheko ka moka ka kgole, ka Segokaganyi sa Datha ya Lewatle.

[1] UNCTAD, Tlhahlobo ya Dinamelwa tša Lewatleng (Kgatišo ya Ditšhaba tše Kopanego, 2021).

[2] J. Tournadre, Mangwalo a Dinyakišišo tša Geophysical 41, 7924 (2014).

[3] N. Melia, K. Haines, le E. Hawkins, Mangwalo a Dinyakišišo tša Geophysical 43, 9720 (2016).

[4] M. M ̈uller, M. Knol-Kauffman, J. Jeuring, le C. Palerme, npj Go tšwela pele ga Lewatle 2, 12 (2023).

[5] D. A. Kroodsma, J. Mayorga, T. Hochberg, N. A. .

[6] J. P. Rodr ́ıguez, J. Fern ́andez-Gracia, C. M. Duarte, X. Irigoien, le V. M. Egu ́ıluz, Kgatelopele ya Mahlale 7, eabe3470 (2021).

[7] T. H. F r a w l e y , B. M u h l i ng , H. W e l c h , K L S e t o , S.-K. Chang, F. Blaha, Q. Hanich, M. J ung, E. L. Hazen, M. G. Jacox, et al., Lefatše le le leng 5, 1002 (2022).

[8] N. Queiroz, N. E. Humphries, A. Couto, M. Vedor, I. D a Costa, A. M. Sequeira, G. Mucientes, A. M. Santos, F. J. Abascal, D. L. Abercrombie, et al., Tlhago 572, 461 (2019) . .

[9] F. C. Womersley, N. E. Humphries, N. Queiroz, M. Vedor, I. da Costa, M. Furtado, J. P. Tyminski, K. Abrantes, G. Araujo, S. S. Bach, et al., Ditshepetšo tša Sekolo sa Bosetšhaba sa Mahlale 119, e2117440119 (2022).

[10] V. M. Egu ́ıluz, J. Fern ́andez-Gracia, X. Irigoien, le C. M. Duarte, Dipego tša Mahlale 6, 30682 (2016).

[11] F. Fetterer, K. Knowles, W. N. Meier, M. M. Savoie, le A. K. Windnagel, “Tšhupetšo ya Leqhwa la Lewatle, phetolelo ya 3,” (2017). [12] J. Alstott, E. Bullmore, le D. Plenz, PLoS ONE 9, e85777 (2014).

[13] A. M. M. Sequeira, G. C. Hays, D. W. Sims, V. M. Egu ́ıluz, J. P. Rodr ́ıguez, M. R. Heupel, R. Harcourt, H. Calich, N. Queiroz, D. P. Costa, et al., Mellwane ka Saenseng ya Lewatle 6, 13. 639 (2019) ya go swana le yona.

[14] T. Tanhua, S. Pouliquen, J. Hausman, K. O'brien, P. Bricher, T. D e Bruin, J. J. Buck, E. F. Burger, T. Carval, K. S. Casey, et al., Mellwane ka Lewatleng Mahlale 6, 440 (2019).

[15] J. J. Buck, S. J. Bainbridge, E. F. Burger, A. C. Kraberg, M. Casari, K. S. Casey, L. Darroch, J. D. Rio, K. Metfies, E. Delory, et al., Mellwane ka Saense ya Lewatle 6, 32 (2019 ).

[16] C. R u t z , M.-C. Loretto, A. E. Bates, S. C. Davidson, C. M. Duarte, W. J e tz, M. Johnson, A. Kato, R. Kays, T. Mueller, et al., Thutaphedi ya Tlhago & Tlhagelelo 4, 1156 (2020).

[17] A. E. Bates, R. B. Primack, B. S. Biggar, T. J. Nonyana, M. E.

[18] D. March, K. Metcalfe, J. Tintor ́e, le B. J. Godley, Dikgokagano tša Tlhago 12, 2415 (2021).

[19] J.-B., le ba bangwe. Jouffray, R. Blasiak, A. V. Norstr ̈om, H. Osterblom, ̈ le M. Nystr ̈om, Lefase le tee 2, 43 (2020). [20] K. A. Burek, F. M. Gulland, le T. M. O'Hara, Ditirišo tša Tikologo 18, S126 (2008).

[21] R. Reeves, C. Rosa, J. C. George, G. Sheffield, le M. Moore, Pholisi ya lewatle 36, 454 (2012).

[22] O. M. Tervo, S. B. Blackwell, S. Ditlevsen, E. Garde, R. G. Hansen, A. L. Samson, A. S. Conrad, le M. P. Heide-Jørgensen, Kgatelopele ya Mahlale 9, eade0440 (2023).

[23] A. C ́ozar, E. Mart ́ı, C . M . F. Echevarr ́ıa, et al., Kgatelopele ya Saense 3, e1600582 (2017).

[24] I. Peeken, S. Primpke, B. Beyer, J. G ̈utermann, C. Katlein, T. Krumpen, M. Bergmann, L. Hehemann, le G. Gerdts, Dikgokagano tša Tlhago 9, 1505 (2018) . .

[25] J. Browse, K. Carslaw, A. Schmidt, le J. Corbett, Mangwalo a nyakišišo ya geophysical 40, 4459 (2013).