Piraterie Académique Ezali Tango mosusu Moyen Seul ya Kobika na Exploitation Financier ya Connaissance

Ezali ngonga ya 3:00 ya ntɔngɔ

Mwana-kelasi moko oyo azwi diplome ya biologie na Hanoi azali kotalatala ordinatɛrɛ na ye ya moke, lobɔkɔ moko ezali komɛlisa kɔpɔ ya kafe ya mbala moko, lobɔkɔ mosusu ezali kosala défilement na Google Scholar.

Thèse na ye ya suka etali bolukiluki mingi —soki yango akoki kutu te kobanda kokoma thèse na ye moko. Kozanga makoki ya kokoma thèse oyo elakisi koyekola lisusu likambo oyo, pe kokutana lisusu na problème oyo.

Kasi elikya nyonso ebungi te. Amonaka masolo mingi oyo eyokani na motó ya likambo oyo aponi. Atako azalaki na mposa makasi, bakutanaki na ye na paywall ya jaune néon oyo ezalaki kosɛnga dolare 39,95 mpo na kokɔta na yango. Mpo na lisolo mokomoko. Yango eleki budget na ye ya poso na poso ya kosomba biloko ya kolia.

Kosangisa ba papiers nionso oyo asengeli ko citer na thèse na ye, azali kotala mbula mobimba oyo ebiki kaka na mayi.

Asalaka nini? Afungoli lininisa mosusu, akoti “Sci-Hub,” akɔti DOI ya papye yango, mpe afini enter. Na moke koleka segɔnde mibale, papye yango ezali ya ye —ofuta.

Mokili na biso ezali mokili ya ba matériels académiques pirates : botomboki ya kimia contre système oyo e charger $40 pona connaissance. Kasi yambo tokumisa ye to tókweisa ye, tósala zoom moke.

TABLEAU YA MAKAMBO YA MAKAMBO

1. Paywall moko ya likolo mingi

   • a. ntalo monene ya boyebi

   • b. nani ayebaka yango?

   • c. monopole ya boyebi

     
     

2. Etumba mpo na boyebi ya ofele

   • a. dilemmes ya pirate

   • b. piraterie lokola désobéissance civile

   • c. pente glissante ya piraterie

   • d. mouvement ya accès ouvert

   • e. mbongwana ya bibongiseli : libiangi ya kopesa lisungi ya bozwi

     
     

3. Maloba ya nsuka

Tanga orignal post connaissance ezali ya koteka pona ba notes sous-jacentes ya mozindo mingi, masolo pe interaction directe na ba posts.

1. paywall moko ya likolo mingi

Lokola mwana-kelasi ya iniversite mpe mokomi, nakondima yango —nazali kosala pirate na mokanda nyonso ya bolukiluki oyo natángaka. Mpo na nini? Po alternative eza financièrement fou. Likanisi ya kofuta ata mwa ndambo ya masolo oyo nazali kolya ekosilisa kɔnti na ngai ya banki nokinoki koleka ndenge nakoki koloba ete “etalelama na baninga.”

EZALI NA PEER-REVIEWED!

Ezali kaka te etinda; ezali nde impracticalité na yango. Journal paywalls ezela yo o fork koleka $30-$50 na article moko . Bobakisa yango na ebele ya mikanda na semestre moko, mpe na mbalakaka, ozali kaka kopesa mosolo te mpo na kelasi —ozali kopesa mosolo mpo na ba retraites na bango ya bakompanyi na Bahamas.

Mpe nayebi ete nazali ngai moko te. Sci-Hub, oyo mbala mingi babengaka yango "Pirate Bay for Science," esalelaka bamilio ya bato na mokili mobimba, mpe yango esalaka ete masolo koleka milio 88 ezala mbula na mbula ofele. Boyekoli moko ya 2016 emonisaki ete koleka 25% ya mikanda nyonso ya kelasi oyo ezwami na mokili mobimba ezali ya Sci-Hub, bakisa mpe oyo ezwami na ba campus ya iniversite oyo ezali na ba abonnés.

Na Etats-Unis, 36% ya balukiluki bandimaki kosalela Sci-Hub atako bazalaki na accès légitime. Ezali polele ete oyo ezali kaka te mpo na ebele ya bayekoli ya iniversite ya botomboki —ezali likambo ya mokili mobimba oyo etambwisami na ntalo ya bozoba ya boyebi. Tango éducation eyaka na prix ya likolo boye, piraterie ezali kaka choix te; ezali kobika.

Okey na mutu nionso oyo a voter “Te”, ezali na mua lien na suka ya post oyo nakolinga vraiment o visiter. Mpe na biso basusu, to continuer lisolo na biso.

J'espère que osimba pema po toko plonge tellement profondément na sujet oyo.

a. ntalo monene ya boyebi

Ba éditeurs académiques lokola Elsevier to Springer basalaka na système exploitateur ya boye oyo ekoki kosala que ata ba Mr. Krabs ba rougir.

Kanisa soki Spotify efutaki yo $10 mpo na nzembo moko mpe ebombaki 90% ya litomba, kotika moyemi —oyo mpe azali profesɛrɛ na yo ya iniversite —pene na kofutama te. Yango ndenge édition académique esalaka.

Tolobela ba nombres. Kosala abonema na zulunalo moko ya makambo ya kelasi esɛngaka iniversite moko bankóto ya badolare mbula na mbula.

Elsevier, moko ya babimisi minene ya makambo ya kelasi, esɛngaka pene na dolare 10 000 na mbula mpo na kozwa kaka moko ya bazulunalo na yango oyo ezali na bopusi mingi. Sikawa bakisa yango na bankama to bankóto ya bazulunalo mpo na liboke mobimba ya iniversite moko.

Soki ozali molukiluki ya moto na moto? Ozali kotala $30 kino $50 na lisolo moko —na ntina mingi ntalo ya bilei ya mpokwa ya malamu elongo na date na yo, na esika na yango ozali kobukana mpe yo moko na PDF.

Mikanda ezali malamu koleka te. Mwayene ya buku ya kelasi ezali sikawa koleka dolare 100, mpe mosusu ezali kobɛta dolare 400 to koleka. Olingi buku ya mateya ya sipesiale na makambo ya monganga to ya ingénierie? Ozali kofuta mbongo ya loyer.

Mpo na banakelasi mpe balukiluki na mikili ya bozwi, yango ezali mosolo ya mpasi kasi mbala mingi ekoki kopengolama te.

Ba universités ya Etats-Unis to ya Europe e absorber mingi mingi ba coûts wana, atako na kozanga kolinga, na nzela ya ba abonnés institutionnels.

Kasi na mikili oyo ezali naino na bozwi mingi te, makambo ezali mabe mpenza. Bainiversite ya Vietnam, Ghana, to Bangladesh esalaka na budget ya nsinga ya sapato oyo esalaka ete kosala abonnément na catalogue mobimba ya Springer ezala fantasme ya koseka.

Oyo ezali kaka te mpo na banakelasi oyo bazali koluka koleka baekzamɛ. Ezali mpo na balukiluki oyo balingi kobimisa mosala oyo ebikisaka bomoi ya bato.

Bolukiluki moko oyo esalemaki na 2019 emonisi ete balukiluki na mikili oyo ezali na mosolo mingi te balobelaka mikanda mingi te na mosala na bango —mpo ete bazali gɔigɔi te, kasi mpo ete bakoki kozwa yango te.

Soki boyebi ezali carburant ya innovation, ba paywalls wana ezali efficacement ko rationner yango sur la base ya bomengo.

Kanisá yango lokola bibliotɛkɛ ya mokili mobimba epai kuna bapaya oyo baleki na bozwi bazwaka nzela ya kokɔta kozanga ndelo ntango basusu bakangami kotalatala na maninisa. Résultat yango? Cycle mabe ya inégalité. Bikólo oyo ezali na bozwi mingi ebimisaka makambo ya sika nokinoki, nzokande mikili oyo ezali na bobola ezali kobunda mpo na kolanda yango, mpe yango ekómisaka lisusu bokeseni monene.

Eteni oyo eleki kosɛkisa? Mingi kati na mikanda yango ezwaki mosolo na mbongo ya bafutisi mpako mpe na bibongiseli mosusu oyo bizali kopesa mosolo na lipanda. Ba dons publiques efutaka bolukiluki, kasi ba résultats ekangami sima ya ba paywars privés. Ezali lokola ba impôts na yo ezali ko financer parc oyo okoki kokota te sans kofuta deuxième frais.

Kasi kondima te makambo oyo nazali na yango ya koloba.

Ndimela ete Iniversite ya Californie, moko ya ba universités ya likolo na mokili mobimba mpo na excellence académique mpe ya recherche, elongoli abonnément na yango na Elsevier, essentiellement ebimisi 10 millions ya ba dollars na compte bancaire ya plateforme.

UC esalaki yango mpo balingaki ete bolukiluki nyonso oyo bato ya mayele na yango basalaki ezala na bonsomi nyonso mpo na moto nyonso na nzela ya Internet, kozanga ete básɛnga mbongo mosusu na balukiluki to na iniversite. Proposition ya Elsevier elingaki kobatela ba recherches sima ya ba paywalls tout en faisant que UC efuta lisusu mbongo mingi, oyo UC elobaki que ezalaki injuste mpe cher mingi.

Mpo na basakoli, ntina ya kolongisa ezali pɛtɛɛ: “Topesaka estrade, tobongisaka makambo oyo ezali na kati, mpe tokabolaka yango.”

Kasi mingi ya mosala yango ezali ofele. Mbala mingi, balukiluki bafutamaka te na babimisi mpo na kokoma mikanda na bango. Mbala mingi, lifuti na bango eutaka na bainiversite, na ba dons, to na biteyelo mosusu.

Bato oyo batalelaka makambo ya baninga, oyo batalaka lolenge mpe bosolo ya mikanda ya bolukiluki liboso ya kobimisa yango, mingimingi basalaka mosala yango na bolingo na bango moko lokola eteni ya misala na bango ya kelasi.

Ba plateformes etongami na mosala ya ba académiciens oyo bafutamaka te. Nzokande, matomba yango eutaka mpenza epai ya basakoli.

Mpe matomba ezali ya astronomi. Elsevier epesaki sango ya ba profits ya exploitation ya pene na 1,2 milliards ya ba dollars na 2022, na ba marges ya profit koleka 30%. Mpo na kokokanisa, ba marges ya profit ya Apple ebalukaka pene na 25%. Elsevier, na ntina mpenza, azwaka litomba mingi na kotalela ba pourcentage koleka kompanyi oyo ezali kotɛka ba iPhones —epitome ya capitalisme.

Na système oyo, ba perdants bazali clair : ba étudiants, ba chercheurs, na ba institutions oyo eteyaka bango. Mpe ntango boyebi ekómi eloko ya kitoko, koluka kosilisa mikakatano na mokili mobimba —mpo na kosilisa maladi ya maladi ya ntolo, mbongwana ya klima, to kozanga bilei —ezali kosila.

b. nani ayebaka yango?

Kanisá mokili oyo mbala nyonso oyo olingi kotánga buku to kotala lisukulu, osengelaki liboso komonisa ete ozali na bozwi. Oh zela il faut o imaginer te. Yango nde système ya éducation mondiale oyo ngai na yo tozali na yango sikoyo.

Ezali te mpo na makambo oyo olingi koyekola; ezali mpo na koyeba soki ozali na makoki ya koyekola yango. Kozwa boyebi ekabolami ndenge moko te —ezali na porte lokola boîte de nuit VIP. Mpe soki ozali na mboka oyo ebongi na ba credentiels oyo ebongi (mbongo oyo ebongi), bouncer a permettre yo okota.

Soki te, otikali na malili, ozali kokanga miso na lininisa na diapositive moko ya PowerPoint oyo ezali komonana polele te.

Talá likambo moko ya kosepelisa:

86% ya mikanda nyonso ya kelasi euti na bakomi ya mikili oyo ezali na mosolo mingi.

Na ntango yango, balukiluki na mikili ya mosolo moke mpe ya katikati, elongo bapesaka na nse ya 10%.

Te mpo bazali paresseux to moins talent (ekozala très colonisateurs-lokola yo koloba bongo) kasi mpo bazangi accès na connaissance fondamentale oyo esengeli mpo na kosangana na masolo.

Tózwa Afrika ya Sudi ya Sahara, epai bobele 1% ya bolukiluki ya mokili mobimba ebimisamaka. Oyo ezali te mpo na kozanga komeka. Etuka yango ezali na makanisi ya kongenga ebele oyo ezali kosala na makambo ya ntina lokola bokengi ya bilei, énergie renouvelable, mpe bokolongono ya bato banso.

Kasi ntango mpo na kozwa lisolo moko ya bolukiluki esɛngaka lifuti koleka pɔsɔ moko, esika ya lisano ezali kaka te ndenge moko te.

Kanisa yango boye: etuka oyo ezangi nzela ya kozwa boyebi ezali lokola mboka oyo ezali na mabele ya malamu kasi ezali na mboto te. Mabele —talanta, mposa ya koyeba makambo, mpe mayele ya kokela —ezali wana. Kasi soki mboto ezali te —boyebi mpe biloko —eloko moko te ekoki kokola.

Kozanga oyo ya ba citations mbala mingi ememaka na ba rejetées to ba considérer ba recherches na bango lokola "low-impact" na ba normes mondiales. Ezali cycle vicieux : accès te elakisi ba recherches moins crédibles, oyo elakisi kutu ba opportunités moke ya kosala collaboration to ko assurer misolo.

Ntango monganga na Philippines akoki te kozwa bolukiluki ya sika ya monganga, ezali kaka mokakatano ya kelasi te —ezali mokakatano ya bato. Bomoi ezali na ligne.

Lapolo moko ya 2018 emonisaki ndenge oyo minganga ya mikili oyo ezali na mosolo mingi te batyaka motema na makambo oyo esilá ngala to oyo ekoki te mpo ete bakoki te kofuta ba abonnés ya bazulunalo.

Résultat yango? Maladi oyo ekoki kopekisa yango etikali koboma, mpe makambo oyo minganga bakoki kosala ekómaka te epai ya bato oyo bazali na mposa na yango mingi. Mpe ezali kaka nkisi te.

Bato ya siansi ya klima na bitúká oyo ezali na likama —bisika oyo ezali mpenza kozinda mpo na bomati ya nivo ya mbu —bakoki te kozwa boyekoli ya sika oyo etali mayele ya kokitisa yango. Ba économistes oyo bazali koluka kosilisa pauvreté bakoki kotanga te ba papiers oyo etali ba innovations ya microfinance. Ezali lokola kopesa moto karte kasi kopasola eteni oyo ezali kolakisa ndenge ya kokima zelo ya bomoi.

Nzokande, na bisika mingi ya mokili, balukiluki bazali kobika na mampa ya mayele. Oyo ezali kaka te mpo na bosembo; ezali mpo na makoki oyo ebebisami. Kanisa makanisi nyonso ya mayele oyo ekoki kozala kosilisa mikakatano minene ya bomoto kasi na esika na yango ekangami na Googling “free PDF download.”

Bokeseni oyo esalaka kaka te mabe na bitúká oyo ezali na bozwi mingi te —ezali kosala biso banso mpasi.

Nkisi oyo ekolanda mpo na kanser, bopanzani ya nguya ya peto oyo ekolanda, modèle ya nkita ya mokili mobimba oyo ekolanda ekoki kouta esika nyonso. Kasi soki tozali kobatela boyebi ekangami nsima ya ba paywalls, tozali essentiellement kosala paris que kaka ba pays ya richesse nde ekoki ko résoudre ba problèmes ya mokili. Spoiler alert: stratégie wana ezo kende malamu mingi te.

Kino tokobuka bipekiseli wana, bokabwani ya boyebi na mokili mobimba ekolanda kokola, kotika makanisi ya kongenga koleka na mokili mobimba ekangami libanda ya bibliotɛkɛ.

c. monopole ya boyebi

Tolobela bobateli porte mpo na segɔnde moko —mingimingi, lolenge nini ezali kosakana na kelasi.

Bobimisi mikanda ya kelasi ezali ndakisa ya kokoka ya monopole na mosala. Ezali modèle ya mombongo oyo etongami na koboya accès —racket ya ba trillions ya ba dollars. Na 2019, basakoli ya mayele bazwaki matomba koleka miliare 10 ya badolare —koleka matomba oyo basangisaki na bakompanyi nyonso ya minene ya tekiniki.

Mpe nini tozwaka na esika na yango? Bozwi ya boyebi oyo ezali se kokóma na bosembo te. Koleka 72% ya mikanda ya siansi ya mokili mobimba ekangami mpenza nsima ya ba murs ya kofuta, mpe yango ezali kosala ete bato mingi bázwa bolukiluki ya ntina mingi ezala mpasi.

Sikoyo, impact nini ya monopole oyo na innovation? Kanisa yango boye: mbala nyonso oyo mobimisi moko ya mayele amatisi ntalo ya zulunalo to apekisi nzela ya kolukaluka, bazali mpenza kotya elembo monene “Kokota te” na ekuke ya boyebi.

Mpe kutu kosala ete nabanda na mouvement ya accès ouvert te. Na théorie, kobimisa mikanda na nzela ya polele eyokani lokola likanisi kitoko: boyebi esengeli kozala ya ofele, ya polele, mpe ya kozwama na bato banso.

Kasi bosolo ezali mosika moke koleka utopie.

Ba éditeurs lokola Elsevier babandi ko charger ba auteurs pona privilège ya kosala que ba recherches na bango ezala ouverte accès. Yango ezali lokola kofuta mbongo mpo na kopesa nzela na bato básalela nzela oyo osilá kotonga.

Likanisi ezali ya kokɔtisa bato nyonso, kasi osengeli kaka kofuta mpo na kokóma kuna. Na yango, sikoyo, balukiluki na mikili oyo ezali naino na bozwi mingi te oyo bakoki kutu te kofuta mur ya lifuti ya ebandeli bazali kokutana na mokumba mosusu ya mbongo: kofuta basakoli mpo bolukiluki na bango ezala na bonsomi nyonso.

Na nsuka ya mokolo, système ebukani. Boyebi ezali bolamu ya bato nyonso, kasi te eloko oyo esengeli kobombama na bato moke oyo baponamaki.

Ntango basakoli bazali kotambwisa nzela ya kolukaluka, bazali kotambwisa nani akoki kosangana na masolo ya mokili mobimba —mpe nani akoki te. Kobatela porte ya boyebi ya kelasi ezali kaka te momeseno ya mombongo; ezali injustice oyo ezali na impact disproportionnément na batu oyo bazali na besoin ya boyebi mingi: bayekoli, balukiluki, mpe ba communautés oyo bazali koluka kosilisa mikakatano na ba ressources limitées.

Mpe kino tokobuka monopole oyo, tokokoba kokangama na hiérarchie intellectuelle, esika wapi kaka bato ya bozwi mpe ya nguya mingi nde bakozwa mokano ya nani ayebi.

2. etumba mpo na boyebi ya ofele

a. dilemmes ya pirate

Tozonga na lisolo ya ebandeli.

Ozali moyekoli na katikati ya mokili, ozali na mposa makasi ya bolukiluki na yo, ozali kotumba mafuta ya minuit, kasi ozali kokutana na epekiseli moko ya pete, oyo ekoki kolonga te: kozwa biloko.

Sikoyo ozali kotalatala papier académique moko ya critique sima ya paywall. Papye yango esimbaka fungola ya bolukiluki na yo, eloko moko oyo etelemi kati na yo mpe thèse na yo, avenir na yo ya kelasi.

Okoki kosenga na institution na yo efuta facture ya 40$, kasi université na yo ezali na budget te mpo na yango.

Bongo, nini etikali? Obaluki na Sci-Hub —réseau ya sekele mpo na mikanda ya kelasi oyo ekomi nzela ya bomoi mpo na ebele ya balukiluki, banakelasi, mpe bato ya mayele oyo bazali na mposa ya kozwa kasi bakoki kofuta yango te.

Oyo ezali te mpo na bato kozala paresseux to koluka kokata ba coins.

Ezali te quelque scénario académique Robin Hood esika batu bazali libanda kuna ko hoarding ba papiers pona gain na bango moko.

Te, ezali mpo na kobika.

Ezali mpo na likambo ya pete ete na mokili oyo système ya édition académique e détourné na ba entités oyo ezali koluka litomba, baye bazali na mposa ya accès na connaissance mingi mingi bazali na option mosusu te kaka ko contourner système mobimba. Mpe ezalela oyo ezali ya makanisi te —ezali kosalema sikawa.

Kutu, boyekoli moko oyo Organisation mondiale des propriétés intellectuelles (OMPI) esalaki na 2024 emonisi ete kozwa mikanda ya siansi ofele to na ntalo moke ebakisaka mpenza bolukiluki na mikili oyo ezali na mosolo moke mpe na mosolo ya katikati, mpe bokóli ya 75 % emonanaki.

Wana ezali bato te oyo bazali koluka kaka nzela mokuse. Wana ezali bato oyo bazali kosangana na molende na masolo ya mokili mobimba kasi bazali kolongolama na yango na ndenge ya système mpo na ba frais minene oyo esangisi kozwa ba sango ya ntina.

Soki ezali na likambo moko, misala na bango ebotamaka mpo na ntina —mpo na lokoso te, mpo na mposa ya kokosa ebongiseli yango te, kasi mpo ete bazali na coin na ebongiseli oyo esili kotya mikakatano na bango.

Na nsima, ezali na Rachel , molukiluki moko oyo autaki na Kenya, oyo mosala na ye elobeli mingimingi makambo oyo mbongwana ya klima esalaka na bilanga ya mboka. Amipesi na mosala na ye, kasi bolukiluki oyo asengeli na yango ekangami nsima ya ba paywalls.

Alobi boye: "Nazali na makoki te ya kosomba masolo ngai moko." "Kasi kozanga nzela ya kozwa bango, nakoki kokende liboso te. Nakoki kotonga bolukiluki na ngai te. Nakoki te kopesa maboko na nzoto ya boyebi oyo ekoki kosunga lisanga na ngai. Yango wana, nazali na nzela mosusu te bobele koluka yango na nzela ya ba plateformes." lokola Sci-Hub. Ezali lolenge se moko oyo nakoki kolanda misala ya sika na mosala na ngai."

Mpo na Rachel mpe ebele ya bato mosusu oyo bazali na bisika ya ndenge wana, kobɔtɔla mikanda ya bolukiluki ezali mokakatano ya bizaleli malamu te —ezali likambo ya ntina .

Oyo ezali na ntina ya bozwi ya boyebi na ndenge ya sembo oyo epesaka bato nzela ya kosilisa mikakatano, kokela mayele ya sika, mpe kopesa maboko na makambo oyo etali bato banso.

Ntango molukiluki moko na mboka oyo ezali naino na bozwi mingi te akangami libanda ya boyekoli ya ntina bobele mpo ete akoki kofuta yango te, ebongiseli mobimba ya kelasi etɛngamá. Boyebi ebombami kaka te —ezali na bibundeli, mpe baoyo bazangi mosolo mpo na kofungola yango bapusama na marge.

Na mokili oyo boyebi ezali nguya, kozanga nzela ya kozwa boyebi wana ezali kaka te kotya balukiluki na likama —ekoki mpenza kosukisa misala na bango.

Tomoni masolo ya ba étudiants ya grad oyo basengelaki kotika kelasi mpo bakokaki te kozua accès na ba recherches oyo basengelaki na yango. Tomoni balukiluki na mikili oyo ezali naino na bozwi mingi te kozanga kopesa makabo ya ntina mpo batikali na molili, kozangaka likoki ya kozwa boyekoli oyo euti kosalema kala mingi te na likambo na bango. Wana ezali te makambo oyo esalemaka kaka yango moko —ezali momeseno mpo na bato mingi na makambo ya kelasi.

Mpe ezali kaka te banakelasi to balukiluki oyo bautá na mikili oyo ezali naino na bozwi mingi te nde bazali kokutana na likambo yango.

Na États-Unis mpe na bikólo mosusu oyo ekoli, mbala mingi bana-kelasi oyo bazali na banyongo minene ya bana-kelasi bamimonaka na likambo yango. Ata soki bibliotɛkɛ ya iniversite ezali malamu, ntalo ya kozwa abonema ya bazulunalo oyo esengeli ekoki kozala monene.

Kutu, bolukiluki mosusu emonisi ete balukiluki na États-Unis bazali na likoki mingi ya kobɔtɔla mikanda ya kelasi kaka mpo na ntalo monene ya kozwa yango, atako bazali na esika oyo ezali na biloko mingi.

Masolo oyo ezali zingazinga ya piraterie académique ezali molili, kasi ba motivations ezali polele: mpo na mingi, piraterie ezali lolenge ya moyibi te; ezali komeka ya kozanga elikya mpo na kobika na mokili ya kelasi epai wapi bozwi boyebi ezali rationnés, commodified, mpe mingi mingi libanda ya maboko.

koluka boyebi ezali mbeba te?

b. piraterie lokola désobéissance civile

Piraterie na mokili ya kelasi ezali kaka esika ya mpɛmbɛ te —ezali botelemeli makasi, oyo ezali kobulunganisa. Kanisa yango lokola lolenge moko ya kozanga botosi ya bana mboka , liloba oyo mbala mingi esanganaka na bato lokola Gandhi to Martin Luther King, Jr.

Kaka ndenge moko na ba sit-ins mpe ba marches oyo etyaki ntembe na ba systèmes ya minyoko, piraterie académique ezali ko contester status quo —industrie ya édition académique oyo ezali na ba milliards ya ba dollars oyo ekangaka boyebi na otage, kosenga ba frais ya likolo mpo na accès.

Likambo ya solo ezali ete système oyo ezali kaka te inefficient —ezali exploitative. Mpe lolenge nini ya malamu koleka mpo na kozongisa nsima koleka na botomboki ya nimero ?

Zwá lisolo ya Sci-Hub , nkombo oyo ekɔtisaka bobangi na mitema ya babimisi ya bato ya mayele mpe esalaka ete balukiluki bázala bilombe. Sci-Hub esalemaki na Alexandra Elbakyan, moyekoli moko ya Kazakhstan oyo azwi diplome, ebotamaki mpo na ntina moko.

Elbakyan, oyo azalaki na makoki te ya kozwa mikanda oyo asengelaki na yango mpo na thèse na ye mpo na ba frais ya koleka ndelo, azwaki mokano ya kosala plateforme oyo ekopesa nzela ya kozwa ofele na ba millions ya ba articles académiques. Oyo ebandaki lokola mosala ya botomboki ya moto se moko ekómaki nokinoki mobulungano ya mokili mobimba oyo eningisaki miboko ya mosala ya kobimisa mikanda ya bato ya mayele.

Bomati ya Sci-Hub ezalaki kaka te mpo na kozinga mur ya lifuti —ezalaki mpo na kobenda molongo na zelo mpe koloba, “Système oyo ebukani, mpe ezali ntango tobongisa yango.”

Site internet ekomaki mwinda mpo na baye bakangamaki na ntalo makasi ya bazulunalo ya kelasi, mbala mingi kobalukaka na piraterie lokola nzela se moko na bango. Oyo Elbakyan asalaki ezalaki kaka te moyibi ya biloko oyo ezali na lotomo ya kosala yango; ezalaki défi direct na système exploitateur oyo ezalaki ko prioritiser profit sur diffusion ya connaissance. Piraterie na sens oyo ekomi arme ya justice sociale.

Kasi bopusi ya botɛmɛli oyo esuka te kaka na kopesa nzela ya kozwa bamilio ya masolo ya kelasi —esili kotinda mbongwana ya ebongiseli.

Na boumeli ya bambula, ntembe nzinganzinga ya accès ouvert ezwi traction ya monene, mingi mingi na mbano ya ba mouvements lokola Sci-Hub. Accès ouvert ezali kolobela likanisi oyo ete bolukiluki nyonso ya kelasi esengeli kozala na bonsomi nyonso mpo na moto nyonso, kozanga ba paywalls to mbongo ya abonnément.

Na 2012, Initiative ya accès ouvert ya Budapest ebimisaki libiangi ya kosala, mpo na kotombola mbongwana ya système ya édition ya bato ya mayele mpo na kolendisa accès ouvert. Kokende mbangu tii lelo, mpe bazulunalo mpe babimisi mingi ya kelasi —oyo bakutanaki na bopusi ya balukiluki mpe bibongiseli —bakendeki epai ya ba modèles ya accès ouvert, kosala ete bolukiluki ya kelasi ya ntina ezala mingi mpo na bato banso.

Moko ya malonga ya ntina mingi na etumba ya nzela ya polele esalemaki na 2016, ntango Institut national de santé ya Etats-Unis (NIH) esakolaki ete bolukiluki nyonso oyo ezwami na mosolo ya Leta esengeli kozala na bonsomi nyonso na boumeli ya mbula moko nsima ya kobimisama.

Bopusi oyo ezali se kokola ya bituluku ya bato oyo bazali kotombola makambo, bokóli ya ba plateformes pirates, mpe bilembeteli mingi ya bokeseni oyo ezali na ebongiseli ya kobimisa mikanda, nyonso wana esalaki ete mbongwana yango ezala.

Mpe atako accès ouvert ezali na nzela molai ya kokende liboso ya koleka mobimba modèle ya bonkoko ya kobimisa mikanda, ba victoires wana ya mike mike ezali mbuma ya botɛmɛli contre système injuste —mpe piraterie ezalaki mokumbi ya ntina na botɛmɛli wana.

Piraterie, atako ekoki komonana lokola ezali kobulunganisa, ezali kaka te likambo ya koboya —ezali libiangi ya kosala . Ezali kongɛngisa pole na bokeseni ya mozindo oyo ekɔtisami na mikanda ya bato ya mayele, kotindaka na makasi lisolo oyo liboso bazalaki koboya kotalela. Ezali lolenge mpo na banakelasi, balukiluki, mpe bato ya mayele koboya kondima système oyo ezali kopekisa bozwi boyebi na kotalela bonene ya portefeuille na yo.

Ndenge moko na bamasini ya konyata mikanda na nkuku na ekeke ya 16 ebundaki mpo na kosala ete mikanda ezala na demokrasi, lelo oyo piraterie numérique ezali kotya ntembe na ba monopoles oyo ezali kotambwisa diskur ya bato ya mayele.

c. pente glissante ya piraterie

Tango tolobelaka piraterie, tozali kaka te kosala na likambo ya accès to ya abordable. Tozali kokutana na mokakatano moko ya mozindo, ya bizaleli malamu oyo ezali kotya ntembe na lolenge mpenza ya bozwi ya mayele mpe lolenge nini tozali kopesa motuya na mosala ya bayekoli.

Atako maloba mpo na kobɔtɔla biloko ya kelasi ekoki koyokana sembo —mingimingi ntango ekangami lokola etumba mpo na kobundisa lokoso ya bakompanyi mpe kobatela baporte ya kelasi —ezali na motungisi moko ya bizaleli malamu oyo ezali na nsé na yango oyo ekoki kozanga kotalela te: Ezali nsukansuka ete kobɔtɔla biloko ya mombongo ememaka biso na nse ya nse ya nse ya nse epai tobandi kobebisa ntomo ya bato oyo basalaki biloko, bakomi mpe balukiluki?

Na ebandeli, kosala piratement ya contenus académiques emonani justifié.

Après tout, tozali kolobela kobuka ba barrières oyo ezo limiter accès na connaissance essentielle, surtout tango système ezali clairement rigged en faveur ya ba publiers oyo ba dirigé profit.

Kasi nini esalemaka ntango tomemi logique ya piraterie na ndelo na yango? Soki tobandi koloba que ezali mabe te ko accéder to ko partager ba matériaux sans consentement ya ba créateurs mpo système ezali injuste, toko benda ligne wapi? Logique wana ekoki kosalelama mpo na ko pirate ba formes mosusu ya art, miziki, to ya mikanda?

Ezali motuna ya mayele mabe. Mpamba te atako makambo ya kelasi ekoki kozala likambo oyo ekeseni na mosusu nyonso, bizaleli malamu ya kobatela biloko ya mayele etali bakelasi nyonso, ezala bakomi, bato oyo basalaka mayemi, to babɛti miziki. Soki to justifier piraterie na espace moko, est-ce que yango efungolaka porte ya érosion ya ba droits ya créateur na ba misusu?

Eyano ezali semba boye te. Bazalisi —ezala balukiluki oyo bazali kokoma mokanda ya sika to mobɛti miziki oyo azali kokanga album —bazali kotya ntango mpe milende mingi na mosala na bango ya mabɔkɔ.

Mibeko ya bozwi mayele, mpo na mabunga na yango nyonso, ezali mpo na kosala ete bayekoli bazala na lolenge ya bosembo ya kobatela mosala na bango mpe, ya motuya, kozwa mosolo ya kobikela na yango.

Tango to pirate mosala na bango, ata soki ezali « kaka » article académique, tolongolaka droit wana ya ko contrôler distribution mpe compensation ya mosala na bango.

Argument oyo elobi que piraterie ezali lolenge ya botomboki contre système ekoki kokima mobimba te réalité que tozali, en fait, koboya ba créateurs libaku ya ko bénéficier na ba contributions intellectuelles na bango moko.

Bongo, nini ezali alternative? Ndenge nini tokoki kozala na bokatikati kati na kotombola ete bato mingi bázwa biloko ya kelasi mpe kotosa ntomo ya bato oyo basali yango bango moko?

Likambo ya esengo, ezali na banzela mingi ya mibeko oyo ekoki kopesa solution sans ko recours na piraterie —banzela oyo epesaka biso nzela ya ko contourner ba pratiques exploitatives ya ba publiers tango tozali kaka ko soutenir mosala ya ba oyo ba créer.

d. mouvement ya accès ouvert

Mouvement ya accès ouvert ezalaki moko ya mikakatano ya minene na monopole ya ba éditeurs académiques na ba mbula oyo euti koleka. Na kotambwisama na bondimi ete boyebi esengeli kozala ya ofele mpe ya kozwama na moto nyonso, ba plateformes ya accès ouvert lokola arXiv , PubMed Central , mpe DOAJ ezali kobongola lolenge ya kokabola biloko ya kelasi. Ba dépôts oyo eyambaka ba millions ya ba papiers ya recherche, ba journals, mpe ba ressources académiques misusu, oyo ekoki kozwama sans frais na mutu nionso oyo azali na connexion internet.

Eloko esalaka que accès ouvert ezala révolutionnaire mingi ezali que e déplacer dynamique ya pouvoir na édition académique.

Na bonkɔkɔ, basakoli lokola Elsevier mpe Springer basimbaka bakarte nyonso, basɛngaka bainiversite, babibliotɛkɛ mpe bato mbongo mingi mpo na kozwa mikanda ya bolukiluki. Basakoli yango bazwaka matomba na bolukiluki oyo bafuti mpako mpe bainiversite epesaka mbongo, mpe mbala mingi baboyaka bato lotomo ya kozwa boyebi na bonsomi nyonso.

Na bokeseni, mbala mingi ba dépôts ya accès ouvert ezwamaka na misolo ya ba universités, ba gouvernements, to ba organisations misusu oyo ezali koluka litomba te, kosala que bolukiluki ezala librement na batu nionso sans ba murs de payement oyo epekisaka.

Tózwa ndakisa ya arXiv , oyo esili kozala eloko ya ntina mingi mpo na bato ya siansi mpe balukiluki, mingimingi na makambo ya fiziki, matematiki, mpe informatique. Ezali esika wapi balukiluki batiaka ba préprints ya ba papiers na bango, kopesa bango nzela ya kokabola mosala na bango na mokili yambo kutu ebima officiellement.

Lolenge oyo ezali ko démocratiser accès na ba recherches ya sika, ko contourner ba portes traditionnelles ya ba éditeurs. Ndenge moko mpe, PubMed Central , ebombelo ya mikanda ya siansi ya bomoi, epesaka nzela ya kozwa ofele na bamilio ya masolo, oyo ezali kosalisa mpo na kosilisa bokeseni oyo ezali na nzela ya bolukiluki ya bokolongono na mokili mobimba.

Bomati ya ba plateformes oyo ezali kaka te mpo na accessibilité —ezali mpo na kokela modèle ya sika, ya bosembo mingi ya kokabola boyebi oyo eboyi exploitation ya boyebi na ba entités commerciales.

Bozwi ya polele ezali kokola na bopusi, mpe lokola bibongiseli mingi ezali koyeba motuya na yango, mobulungano ezali kozwa nguya. Kasi, ezali naino na nzela molai ya kokende, mingimingi na makambo lokola humanités mpe sciences sociales, esika wapi misala ya accès ouvert ezali mingi te.

e. mbongwana ya bibongiseli : libiangi ya kopesa lisungi ya bozwi

Atako mouvement ya accès ouvert ezali ko puser ba frontières, ezali naino na rôle ya ntina mingi mpo na ba universités, ba gouvernements, mpe ba institutions misusu kosala na subvention ya accès na ba ressources académiques. Soki tondimi solo ete boyebi ezali bolamu ya bato banso, boye ezali tango mpo na ba institutions emata mpe esala ete yango ezala réalité mpo na moto nyonso, kaka te baye bazali na ba moyens ya kofuta mpo na accès.

Ba universités mpe ba institutions académiques mingi ba déjà ba abonné na ba bases de données académiques ebele, kasi mbala mingi accès esuka kaka na ba départements spécifiques to na ba élèves oyo bakoki kofuta mbongo ya kelasi. Na kopanzana ya ba abonnés wana to kopesaka nzela ya sembo mingi na ebele ya basaleli —mingimingi na bibongiseli oyo ezali na misolo mingi te —ba iniversite ekoki kosala mosala monene mpo na kobuka mikakatano oyo esalemi na ba murs ya kofuta.

Baguvɛrnema ezali mpe na mokumba monene oyo esengeli kosala. Bolukiluki ya bato ya mayele, mingimingi na makambo lokola monganga, siansi ya ezingelo, mpe tekiniki, mbala mingi ezwamaka na mosolo ya bafuti mpako. Kasi, soki bolukiluki yango esalemi mpe ebimisami, mbala mingi bato bakangamaka na libándá, batindaka bango báfuta mpo na kozwa boyebi oyo basilá kopesa mbongo.

Soki baguvɛrnema esengelaki kotya mbongo mpo na kopesa lisungi mpo na kozwa biloko ya kelasi —mbala mosusu na nzela ya bibongiseli ya bibliotɛkɛ ya ekólo to lisungi ya mbala moko na bainiversite —ntalo ya kozwa boyebi ekokaki kokitisa mpenza. Yango ekosala ete bolukiluki ezala kaka te mpo na bato oyo bazali na mikili ya bozwi, kasi mpe mpo na bato oyo bazali na bitúká oyo ezali naino na bozwi mingi te, epai ntalo ya kozwa mikanda ya siansi ekoki kozala monene.

Na mikili oyo ezali na biloko mingi te, mbala mingi makoki ya kozwa biloko ya bolukiluki ezalaka moke, elingi koloba ete lisanga ya boyebi ya mokili mobimba etikali na ndelo. Na kotiaka mosolo na misala lokola Research4Life to Sci-Hub , oyo esalaka mpo na kopesa nzela ya ofele to ya ntalo moke ya bolukiluki mpo na bikolo oyo ezali na bokei liboso, baguvernema ekoki kosala mosala monene mpo na kosilisa bokeseni ya mokili mobimba na bopanzi boyebi.

Mpe yango ezali likambo ya mawa ya kosekisa ya nyonso wana: boyebi —moboko mpenza ya bokoli —ezali kokangama na otage na cartel ya babimisi. Babongoli koyekola na likambo ya kitoko, kotindaka bato bápona kati na kotikala koyeba makambo mpe kotikala na mai.

Kanisa naino: tozali na eleko oyo tokoki kosala streaming ya bibliothèque mobimba ya ba films na $10 na sanza, kasi mpo na kozua mokanda moko ya bolukiluki? Yango ezali dolare 40, nabondeli yo —mpe eyaka ata na ba sous-titres te.

Soki tolingi avenire oyo science ekokamba nzela, tosengeli kobuka ba barrières wana. Ba mouvements ya accès ouvert ezali kozua traction, kasi ezali contre ba poches profondes mpe ba intérêts enracinés. Oyo ezali kaka te mpo na mbongo —ezali mpo na nguya. Nguya ya kopekisa nani azwi mpo na koyekola, nani azwi mpo na kopesa, mpe nani azwi mpo na kosala bokeseni.

Bongo awa ezali motuna nakotika bino: mokili ya ndenge nini tolingi ko vivre? Moko oyo boyebi ezali libaku malamu mpo na bato moke? To moko esika ezali droit ya batu nionso? Mpamba te ntango nyonso oyo ba murs ya kofuta ezali, likambo nyonso oyo ekoki kobima, nkisi nyonso oyo emonisaka, mpe likambo nyonso oyo moto azwi eyaka na likambo oyo ekoki koboya: Ezali kaka mpo na bato oyo bakoki kofuta yango.

Mpe yango, baninga na ngai, ezali mpenza likambo ya mawa ya oyo babengaka ‘eleko na biso ya bansango.’