paint-brush
Kunjamas Datos Alfabetización Yatiñanakax juk’amp askiptaspaukata@zacamos
Machaq sarnaqäwi

Kunjamas Datos Alfabetización Yatiñanakax juk’amp askiptaspa

ukata Zac Amos6m2024/10/19
Read on Terminal Reader

Sinti jaya pachanakawa; Uñxatt’añataki

Alfabetización de datos ukaxa yatiyawinakxa suma qhananchañataki ukhamaraki mayacht’añataki yatiñawa. Ukanx wali amuyump amuyt’aña, jan walt’awinak askichaña, aruskipt’aña, ukat uñjañ ukanakaw utji. Datos ukanaka juk’amp yatxatañatakixa, kuna conjunto de datos ukanakas utji ukanak yatiqañamawa.
featured image - Kunjamas Datos Alfabetización Yatiñanakax juk’amp askiptaspa
Zac Amos HackerNoon profile picture
0-item

¿Jumax datos uñt’tati? Mä jasak yatiyañax jiskt’asiñawa, jumax yatisktati kunjams yatiyawinak jikxatañ, uñakipaña, ukat yatiyawinak jakhüwinak uñt’ayaña. Jan ukhamäkchi ukhajja, kunjamsa uk yateqañamawa.


Suma yatiyäwix proceso ukax jasakiwa, janis jakhüwinak jaqïksta ukhasa. Akax kuntix lurañax wakiski ukax datos alfabetización ukan yatiñanakamar juk’amp askiptañapataki.

¿Kunas Alfabetización de Datos ukax?

Alfabetización de datos ukaxa yatiyawinakxa suma qhananchañataki ukhamaraki mayacht’añataki yatiñawa. Jumax irnaqaraktawa, operacionanak lurasma, ukat ukat amuyunakax apsutawa. Kunjamatix sapa kuti alfabetización ukax utjki ukhamarakiw walja niveles de competencia ukanakax utji, básicos ukanakat adepto ukanakakama. Mä arunxa, janiw uka tuqit yatxattʼatäñax wakiskiti, ukhamatwa suma amuytʼasirïta uñachtʼayañama.


¿Kunas jan wali datos alfabetización ukaxa? Yatiyawinak jan amuyt’añ, mayacht’asiñ, jan amuyt’añ yatiñawa. Jumatix oficina jan ukax administrativo ukan irnaqsta ukhax aka yatiñan ch’amanchawix uñacht’ayasispawa, gráficos ukat informes descifrar yanapt’a munatapa. Inas wali valorani amuyunaka ukat chʼaxwañanakat yaqhachañax chʼamächispa. Ukhampachasa, inas análisis ukar amuyañatakix ch’am tukuraksta.


Qillqañatakix janiw alfabetización de datos ukax análisis ukampi ch’axwañakiti. Análisis técnicamente ukax datos literado ukan paraguas ukar jaqukipatawa, ukampirus mä jisk’a chiqakiw kunatix yatiñax wakiski ukataki. Argumentañjamawa, patrón jan ukax correlaciones ukanakar uñt’ayañax mä conjunto de datos ukamp lurañax juk’amp askiwa, ukampis janiw ukakikiti.


Janiw aynacht’añamäkiti, janitix jichhakamax datos literadas ukhamäksta ukhaxa. Chiqansa, jichhürunakan jachʼa profesionalanakas janiw ukhamäkiti. Sapa chikat C-suite ukan irpirinakapa datos alfabetización ukan yatiñanakaparux atinisiñjam jikxatasipxi, 45% ukjaniw chiqa yatiyäwinakat sipans tripa ukan amuyunakaparjam amtapxi sasaw sapxi.

¿Kuna Yatiñanakas Alfabetización de Datos ukaxa?

Tunka tunka yatiñanakax alfabetización de datos ukax utjki ukhax mä qawqha yatiñanakakiw yatiqañ thakhi qalltañatakix wakisi. Nayrïr yatichäwinak sum yatxatañax mä suma yatiñan cimiento uñstayañatakiw yanapt’i.

1. Wali amuyt’aña

Crítico amuyt’awix arguciablemente mä jach’a yatiñawa kunatix mäkiw sinti walja datos ukanakax jalnaqapxi, jilpachax janiw chiqapäkiti, nayra pachankiwa, jan ukax janiw wakiskirïkiti. Kuna jiskt’awinakas jiskt’asiñama uk yatiñax mä fuente apnaqañ munasmati, mä sitio web ukar referenciar munasmati jan ukax mä conjunto de datos ukan operaciones lurañ munasma uk yatiñatakiw yanapt’iristam.

2. Jan walt’awinaka askichaña

Awisax, datos ukax janiw phuqhatäkiti jan ukax q’añuchatawa — janiw sapa kutix hojas de cálculo ukarux sum uñt’ayaskiti. Jan walt’awinak askichañ yatiñanakax uka métricas ukanakax irnaqañapatak yanapt’iristamwa. Matemática tuqit sapa kuti atinisiñamakïkchisa, janiw uka tuqit sum yatxatañax wakiskiti. Janiw kunjams calculacionanak lurañax uk yatiñax wakiskiti.


Jila partejja, kunjamsa uka jisktʼar qhanañchaspa uk yatiñaw wakisi. Mä jakhüwix qhawqha tiempos jilxattawayi uk jikxatañatakiw chʼamachasiskta sasin sañäni, ukhamat jiltañ yatiñataki. Mä fórmula pʼiqir yaptʼañat sipansa, sapa patakat mayjtʼayañ calculadorampiw apnaqañama. Jan walt’awinakar creativamente jak’achasiñax datos ukanakamp mä aski amuyump chikt’atäñ yanapt’iristam.

3. Yatiyawi

Yatiyawixa mä yatiñawa wali wakiskiri yatiqañataki kunatixa taqi aski jikxatatanakaxa uñakipatawa ukatxa mayampi luratarakiwa. Aka lurawinakax pantjasiwinak uñt’añatakiw yanapt’iristam ukhamarak oportunidades ukanakar uñt’ayañataki. Irnaqäwinxa, yatiyawinak mä recurso compartido ukham uñjaña mä cultura ch’amanchañ yanapt’aspa de colaboración ukatxa comunicación ukanaka.

4. Uñacht’ayaña

Visualización ukax aruskipt’añamp sasiwa, kunatix ukax kuntix sañ munki uk yatiyañatakiw yanapt’i. Uka jach’a mayjt’awix sarnaqäwinak uñt’ayañax nayrankañapawa. Gráficos, gráficos ukat tablas ukanakax métricas claras ukanakax juk’amp askiwa. Ukhamarakiw complejos temas ukanakax jasakiw amuyañataki — jakhüwinakax juk’amp chiqäkaspas ukhamaw kunapachatix yatiyaw uñacht’äwinakamp chikt’atax ukhama.

Kunatsa Alfabetización de Datos ukax wali wakiskirixa

Alfabetización de datos ukax janiw mä aru sapa uru uñt’atäkiti, ukhamax inas jan wakiskirïkaspas ukhamäkchiti. Chiqansa, jumax mä jakäw yatiñaw sasaw amuyasma kunatix yatiyawinakampix urunakpachaw, sapa urux mayacht’asisma. Facturas de servicios públicos, yatiyäw yatiyawinak, ingredientenakan etiquetanakapa, qullanak dosis, encuestas en línea ukat producto ukanakat iwxt’awinakax aski uñacht’äwinakawa. Inas irnaqäwinx yatiyawinak uñxatt’arakchisma ukat hojas de cálculo ukanakas lurarakchisma.


Uka yatiñanakaxa akapach juk’amp amuyt’añ yanapt’ätam kunatix jumax era digital ukan jakasta. Janis amuyasksta ukhasa, sapa uruw datos cuantitativos ukanakax absorber. Kunjamsa qhanañchañsa, uñakiptʼañsa ukat qhanañchañsa yatiñaxa, inamayakïkaspas ukham jakhüwinakarux wali aski amuyunakaruw tukuyañ yanaptʼiristamxa. Kunjamsa chʼaxwañanak utjayaspa, irnaqäwinsa arktasma ukat jan wali yatiyäwinaksa jukʼamp sum uñjasma.


Wali muspharkañawa, alfabetización de datos ukan yatiñanakapax juk’amp jasakiw qhipa tecnología ukarjam sarnaqañataki. Inteligencia artificial ukat Internet de las Cosas ukanakar uñtasit tendencias ukar mantañatakix mä ch’aman amuyt’awiw wakisi. Sourcing, conjuntos de datos q’umachaña ukat análisis ukanakan wakiskirïtap uñt’añax wali jayaruw saraski.


Chiqpachansa, datos ukanakat yatxatañax wali askiwa kunatix walja yatiyawinakaw utji. Yatxatirinakax taqpach lurat, copiata ukat manq’at qullqix sarañapawa sasaw sapxi 2020 maranx 64,2 zettabytes ukhanïnwa 2025 maranx 180 zettabytes ukharuw puri — phisqa maranakanx 180% ukharuw jilxattawayi. Kunas métricas ukar wakiskir, chiqapa, ukat atiniskañ tukuyi uk yatiñax wali wakiskiriwa.

Kunas Datos ukanakat amuyañax wakisi

Janïr datos uñt’añkamax mä qawqha fundamentales ukanakaw utji, ukax amuyañamawa.

Kunjamsa Irnaqaski

Walja kasta yatxatatanakaw utji, ukanakax akanakawa: yatxatatanaka, jañchin qillqatanaka, yatxatäwinaka, yatxatatanaka ukat qillqatanaka. Ukax juk’amp básico ukhamawa, pä categoría ukar jaljatawa — cualitativo jan ukax cuantitativo. Jakhunaka jan ukax qhanañchäwinak aprovechañax wakisispa ukhax yatiyawinakampiw irnaqaskta.


Ciencia de datos ukanx datos ukax walja kutiw estructurado jan ukax jan estructurado ukham uñt’ayasi. Nayrïrix tablas de hoja de cálculo ukarux sumaw uñt’ayasi, ukax walja kutiw jakhunaka, urunak jan ukax arunakamp uñt’ayasi. Qhipïrix juk’amp q’añuchatawa. Ukax medios sociales ukan qillqatanaka, audio clips, correos electrónicos, videos jan ukax documentos ukanakaw utjaspa.

Kawkirus Sarxi

Walja kutiw kuna aski amuyunak apsuñatakix datos apthapiñama. Toneladas yatiyawinak internet tuqin utjkchisa, inas jan jichhak utjkchiti, chiqapäkchiti jan ukax específicos ukhamäkchiti, jumatakix askïñapataki. Comunes fuentes ukax encuestas, registros, estudios ukat análisis ukanakawa.


Mä qawqha tunka maranak nayrax yatiyawinakax jañchinïnwa — jaqinakax registros ukanakax archivadores ukan imatäpxänwa ukatx documentos ukanakax maletín ukan imatäpxänwa. Jichhax niya taqi kunas digitalmente discos duros ukan imatäxiwa jan ukax cloud ukanw imatäski jaya chiqat mantañataki.

Kunsa Luraski

Mä conjunto de datos ukarux walja lurañanakaw lurasispa, ukax proceso, análisis ukat insight extracción ukanakampiw lurasispa. Aka apnaqañ utanakax inas nayrïr kunatix irnaqir masimax yatiyawinak apthapi, jan ukax qullqi tuqit jan ukax k’umaraptañ tuqit institución ukhamarak kamachirjam lurañapawa.


Janïr kuns datos ukamp lurañ tukuykasax q’umachañawa, ukax outliers ukanakar chhaqtayañawa, chhaqhat chiqanakar phuqhantañawa ukat kuna jan wali qillqt’at chimpunak mayjt’ayañawa. Ukax mä jach’a lurawiwa. Mä yatxatäwirjamaxa, datos cientificonakax 39% ukja pachap apst’asipxi wakicht’añataki ukhamaraki q’umachañataki.

Kunjamas Datos Literaturas ukar tukuñaxa

¿Kawkirus sarañama alfabetización de datos ukar juk’amp askiptañataki? Ukhata mä juk’a chikat irnaqirinakatxa sapxiwa patronapax cursos de capacitación de datos ukanak churawayi, inas irnaqäwinx jan walja oportunidades ukanakax utjkchiti. Yuspajarañaw, janiw nayrïr yatiñanak uñstayañatakix nayratpach uñt’at yatichäwinakax wakiskiti. Yatiqañax wali askiwa, yatiqañawa — jan experienciani ukhamäkchisa.


Mä conjunto de datos internet tuqin jikxatañ amtañamawa, ukan yatiqañataki. Janitï kuns apnaqañ yatksta ukhajja, kuna tiempos utji uk yantʼañamawa. Ukax aski lurawinakaruw tukuyi kunatix jichha pacha, chiqap pronósticos ukanakax utjapuniwa. Qalltanx amtäwimax crudo jakhunak uñakipañawa, ukhamat kunatix nayraqataman utjki uk amuyañataki. Ukatxa, q’umachañataki, uñakipaña lurañataki ukhamaraki amuyunaka apsuñatakixa mayjt’ayatarakispawa.


Kuna jisktʼanaksa jisktʼañ munta uk amuytʼañamawa. ¿Nayrïr urut qhipa urur mayjtʼayañax wali wakiskiriti? ¿Qhawqha porcentaje urunakas ch’amakt’ayatäna? Jumatix mä juk’a nayrar sartañ munsta ukhax pä conjunto de datos ukar mä kutin uñakipañ yant’am — maynix pacha tuqit ukat maynix playa ukar saririnakat. ¿Uka índice ultravioleta ukax kunjams playa uksanx walja jaqinakax sarnaqapxi ukx mayjt’ayaspa?


Uka uñachtʼäwix sinti chʼamäkaspas ukhamäkchisa, análisis ukax walja kutiw ukham lurasi. Irnaqirinakan katxaruñapataki, material de construcción ukan qullqipa, kutt’ayañ k’arinak jan ukax utanakan qhathupat amuyunaka apsuñ yant’asksta ukhax chiqap jiskt’äwinakamp ukat jakhüwinak chiqap fórmulas ukar enchufasax patrón ukanakaw uñstayasispa.


Practicamax janiw tukuykiti kunapachatix jikxatatanakam uñacht’ayapkta ukhaxa. Uka pachanxa, visualización ukaruw sarasma. Gráficos ukat tablas ukanakat jukʼamp sum liytʼañatakejj juma pachpaw lurañama. Ukhamatwa, fundamentales ukar yatintäta, ukax mä visual ukan compartido características ukanakap jank’akiw uñt’añama, kunapachatix maynix yatiyawinak uñacht’ayki ukhaxa.

Juma pachpa Datos Literadas ukham luraña

Janiw mä arumatak datos alfabetización ukan yatiñanakapax juk’amp sumaptayatäkaniti. Ukampisa, tiempo aptʼasiñjamakchisa, janiw chʼamäñapäkiti. Uka lurawix juk’amp kusiskañapatakix, kuna yatiyäwinaktix jumatakix askïki ukanakampiw irnaqañama. Sapa industrianx patrón, tendencias ukat insights ukanakaw uñacht’ayasi, ukatx internet uksanx inakiw walja yatiyawinakaw utji.

L O A D I N G
. . . comments & more!

About Author

Zac Amos HackerNoon profile picture
Zac Amos@zacamos
Zac is the Features Editor at ReHack, where he covers cybersecurity, AI and more.

HANG TAGS ukax mä juk’a pachanakanwa

AKA ARTÍCULO UKHAMARAKI UKHAMARAKI...