Elbetde, BitTorrent tanyş bir zat ýaly bolup görünýär, şeýlemi? Häzir uTorrent müşderisi bilen işleýän meşhur faýl paýlaşma protokoly. Amerikaly kompýuter alymy Bram Kohen ony oýlap tapan we başga-da köp zat. Gizlinlige gönükdirilen we deň-duşdan (P2P) programma üpjünçiligini döretmäge bagyşlanlygy sebäpli, 90-njy poçta sanawynda bolmasa-da, irki şifr hasaplanýar.
1975-nji ýylda Nýu-Yorkork şäherinde doglan Kohen intellektual gözleglerini terbiýelän maşgalada ulaldy we kakasy kompýuter alymydy. Kompýuterlere haýranlygy
Stýuýsant orta mekdebinde okaýarka, Kohen matematika ugrundan ökdedi we hatda Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň matematika olimpiadasyna-da gatnaşdy. Hakykatdanam
KoT BitTorrent-de düýbüni tutmazdan ozal, Jim MakKoý bilen bilelikde döreden platformasy bolan MojoNation ýaly dürli taslamalara gatnaşdy, başga bir irki şifr. Bu ulgam, ulanyjylara P2P görnüşinde birnäçe kompýuterde paýlanan şifrlenen böleklere bölüp, faýllary ygtybarly paýlaşmaga mümkinçilik bermek üçin döredildi.
Hiç haçan bolmady
Kohen 2001-nji ýylda BitTorrent programma üpjünçiliginiň üstünde işläp başlady, ýöne 2004-nji ýyla çenli dogany Ross Kohen we işewür hyzmatdaşy Aşwin Nawin bilen bilelikde BitTorrent Inc. kompaniýasyny esaslandyranok. Protokol prosesi merkezden daşlaşdyrmak arkaly ýapylmaga çydamly, täsirli we ulaldylan faýl paýlanyşyny hödürleýär. Faýllary kiçijik böleklere bölmek arkaly işleýär, soňra bu bölekleri bir wagtda göçürip alýan we ýükleýän ulanyjylaryň arasynda (deň-duşlary diýilýär) paýlanýar.
Bu çemeleşme, köp ýyllaryň dowamynda uly garakçylygyň bolmagyna ýol açdy
Mp3.com we Napster ýaly bu görnüşdäki öňki hyzmatlar, dürli kynçylyklara garamazdan, bu meseläni çözmäge gelen BitTorrent ýaly merkezleşdirilenligi sebäpli ýapyldy.
Ulgamy, köplenç bir serwere bil baglaýan HTTP ýa-da FTP ýaly adaty usullardan tapawutlylykda, çäklendirmesiz maglumatlary göni deň-duşlaryň arasynda paýlamak we paýlaşmak üçin döredildi. Koheniň kompaniýasy tarapyndan BitTorrent programma üpjünçiliginiň ilkinji neşirleri açyk çeşme bolup, dürli döredijiler we jemgyýetler tarapyndan giňden kabul edilmegine we ösmegine mümkinçilik berýän açyk çeşmedir we häzirem bar.
Wagtyň geçmegi bilen kompaniýanyň BitTorrent tehnologiýasynyň taraplary eýe boldy, esasanam arkasyndaky kompaniýa BitTorrent, Inc. (soňra Rainberry, Inc.) dürli önümler we hyzmatlar arkaly tehnologiýany pul gazanmak isledi.
2007-nji ýylda çykan rebrendli müşderi uTorrent indi açyk çeşme däldi. Şeýle-de bolsa, BitTorrent protokoly açyk we şol bir protokoly durmuşa geçirýän birnäçe alternatiw programmalar bar, olaryň käbiri açyk çeşme.
Öz gezeginde Kohen 2017-nji ýylda Chia Network-y bilelikde tapmak üçin kompaniýany terk etdi. Bu durnuklylyga gönükdirilen bloknot protokoly. Energiýany köp talap edýän Proof-of-Work (PoW) mehanizmlerine bil baglaýan Bitcoin ýaly kriptografik walýutalardan tapawutlylykda, Çia Kohen tarapyndan döredilen “Space and Time Proof” (PoST) atly öz ylalaşyk algoritmini ulanýar.
Bu usul, ulanyjylaryň gaty disklerinde güýçli hasaplaýyş enjamlary bilen “gazyp almak” däl-de, “Çia” teňňelerini “eklemek” üçin ulanylmaýar. Bu pikir, aşa köp energiýa sarp etmän, bar bolan çeşmeleri ulanmak arkaly ulgamy ekologiýa taýdan arassa etmekdir. Şeýle-de bolsa, uly bölekler (
Kohen köpler tarapyndan şifr hasaplanýar, ýöne hiç hili şifr sanawynda ýokdugyny paýlaşdy, sebäbi
Len Sassaman, şahsy durmuşyň goragçysy we sesli şifrpunk (hatda a
Ilkinji gezek Bitcoin ulanyjysy we RPOW ulgamyny döreden Hal Finni,
Şeýle-de bolsa, ilkinji nobatda, Koeniň döredijiligi onuň ideologiýalaryny görkezýärdi. BitTorrent, P2P faýl paýlaşma ulgamy we Chia, kripto ekosistemasy hökmünde, şifr ideallaryna laýyk gelýän, maglumatlaryň merkezden daşlaşdyrylmagyna itergi berýän we ulanyjylara sanly gizlinligine we serişdelerine has köp gözegçilik berýän gural hökmünde göründi .
Mundan başga-da
Bram Koeniň beýleki agzalar ýaly sesli däl-de, pes derejeli şifridigini aýdyp bileris. Şeýle-de bolsa, döredijiligi şol bir maksatlara eýerýär. Mysal üçin, BitTorrent prosesi merkezden daşlaşdyrmak arkaly faýl paýlaşmagy özgertdi we ýapmak mümkin däldi.
Häkimiýetler tarapyndan nyşana alnyp we ýok edilip bilinjek merkezleşdirilen serwerlere bil baglaýan mp3.com we Napster ýaly öňki ulgamlardan tapawutlylykda, BitTorrent iş ýüküni köp ulanyjylara paýlady. Onuň P2P ulgamy, şowsuzlygyň ýekeje nokadynyň ýokdugyny, ýapmak synanyşyklaryna ajaýyp çydamlydygyny görkezýär.
Bu merkezleşdirilmedik tebigat, şahsy durmuşy, erkinligi we senzura garşylygy goldaýan şifr ideallary bilen ajaýyp gabat gelýär. BitTorrent, şeýle hem merkezleşdirilmedik Çia, gözegçilik etmek synanyşyklaryna garamazdan, müňlerçe enjamyň içinde maglumatlaryň we amallaryň erkin we elýeterli bolmagyny üpjün etmek arkaly bu ýörelgeleri öz içine alýar. Olaryň dizaýny, şahsy hukuklary goramak we açyk, senzurasyz interneti goramak üçin tehnologiýany ulanmagyň şifr etosyny görkezýär.
Olbaşçy asik grafigi (DAG) ýaly
Bu çemeleşme diňe bir merkezden daşlaşdyrmagy güýçlendirmek bilen çäklenmän, merkezleşdirilen häkimiýetlere garaşlylygy azaltmak we ulanyjylaryň maglumatlara we amallara gözegçiligini ýokarlandyrmak baradaky şifr etosyna laýyk gelýär.
Platformanyň şahsy durmuş we özbaşdaklyga ygrarlylygy, ýaly aýratynlyklarynda aýdyň görünýär
“Cypherpunks” kod koduny ýazyň:
Garri Killianyň aýratyn wektor şekili /
Bram Koeniň suraty Ijon /