Qillqirinaka:
(1) Pham Hoang Van, Departamento de Economía, Baylor jach’a yatiqañ utan Waco, TX, EE.UU. (Van Pham@baylor.edu);
(2) Scott Cunningham, Departamento de Economía, Baylor jach’a yatiqañ utan Waco, TX, Estados Unidos (Scott Cunningham@baylor.edu).
2 Directa vs Narrativa Predicción uka tuqita
3 Metodología de Prompting ukatxa Datos ukanaka apthapiña
4 Ukax mä juk’a pachanakanwa
4.1 Límite de Datos de Formación ukaxa Falsificaciones ukanakampi utt’ayaña
4.2 2022 maran Premios de la Academia ukan yatiyawinakapa
5 Variables Macroeconómicas ukanaka yatiyaña
5.1 Economía yatichirimpi inflación uñt’ayaña
5.2 Inflación ukar yatiyaña mä Jerome Powell, Fed p’iqinchirimpi
5.4 Economía yatichirimpi jan irnaqawi utjatapa yatiyaña
6 Conjetura de ChatGPT-4 ukan Habilidades Predictivas ukanakax Forma Narrativa ukan uñt’ayatawa
7 Tukuyañataki ukat yuspärañataki
Apéndice uñxatt’aña
A. Premio de la Academia Predicado ukanakan jaljawi
B. Variables Macroeconómicas Predecidas ukanaka jaljawi
Aka yatxatawix OpenAI ukan ChatGPT-3.5 ukat ChatGPT-4 ukax jutïr pachan lurawinakap chiqaparu yatiyaspawa, pä yaqha ch’amanchañ thakhinak apnaqasa. Uka yatiyawinak chiqapar uñjañatakix, aprovechapxtwa kunatix yatichäwinak yatxatañ pachanx 2021 maran sata qallta phaxsinw sayt’asiwayi, ukatx ChatGPT-3.5 ukat ChatGPT-4 ukampiw 2022 maran kunatix luraskäna ukanak jiskt’apxta. Pä estrategias de prompting ukan irnaqapxta: predicción directa ukat kuntix jutïr narrativas sasin sutichapktan ukax ChatGPT ukaruw mayipxi, jutïr pachan utt’ayat sarnaqäwinakat ficcionales ukanakat yatiyañataki, personajes ukanakamp kunatix jupanakarux paskatayna ukanak uñt’ayañataki, ukampis ChatGPT ukan yatichäw yatiyawinak apthapitax ukjatx. 2022 maran kunatix luraskäna ukanakat lup’isax ChatGPT ukarux sarnaqäwinak uñt’ayañaruw ch’amanchapxta, juk’ampis qullqituqit contextos ukanakan. 100 jiskt’awinak uñakipt’asax, jutïr yatiyäw jiskt’äwinakax ChatGPT-4 ukan pronóstico chiqapar uñjañapatakix wali jach’anchayatap jikxatapxta. Ukax juk’ampiw qhanstayi, jach’a Premio de la Academia ukan atipt’irinakapat yatiyawinakapan ukhamarak qullqituqit tendencias ukanakat, qhipïrix escenarios ukanakat inferido ukhamawa, kawkhantix modelo ukax figuras públicas ukanakar uñtasit uñacht’ayi, kunjamakitix presidente de la Reserva Federal, Jerome Powell. Aka jikxatawinakax uñacht’ayiwa, narrativa prompts ukax modelos ukan capacidad de construcción narrativa alucinatoria ukatakix aprovecha, ukax síntesis de datos ukat extrapolación ukaruw juk’amp askinjam yanapt’i, chiqap predicciones ukanakat sipansa. Jiwasan yatxatawinakax machaq aspectos ukanakaw LLMs ukan capacidades predictivas ukanakat uñacht’ayi ukatx jutïr aplicaciones potenciales ukanakax contextos analíticos ukanx uñacht’ayi.
Inteligencia artificial ukan tecnología ukan jank’ak nayrar sartawipax jiwasan amuyatasat sipans juk’ampiwa, kunjams apnaqañ tuqitxa. Jach’a modelos de lenguas (LLMs) kunjamakitix OpenAI ukax GPT-4 ukax jaqin amuyt’ir arst’awiparuw uñtasit lurasispa ukhamarak cognitivamente qullqit lurat lurawinakampiw lurasispa ukax irnaqirinakan marginal productos ukanakaruw mayjt’ayi, ukampis janiw qhanakiti uka lurawinakan puriñapataki. Principio tuqitxa, aka modelos ukanakax maquinas predictivas ukanakawa, ukax jaqinakarux mä machaq dispositivo de pronóstico ukamp churaspawa (Agrawal et al., 2018). Ukampis kunjamsa chiqapäpxi ukax mä chiqanx janiw yatiskiti kunatix uka machaq tecnologías ukanakax lurayirinakapans jan sum amuyt’atäkaspas ukhamawa.
Jichha LLMs ukan nayrïr ch’akhapax mä arquitectura ukawa, ukax transformadores generativos pre-entrenados, jan ukax GPT satawa. Aka arquitectura ukax proceso de lenguas naturales (PNL) ukarux mayjt’ayawayiwa, ukax mecanismos de autoatención ukampiw ch’amt’at qillqat mayacht’asiwinak katjawayi (Vaswani et al., 2017). OpenAI ukax GPT-3.5 ukax noviembre phaxsin 2022 maran uñt’ayasiwayi ukatx jupan qhipa uñstawipax GPT-4 ukax marzo phaxsin 2023 maranx GPT ukan evolución ukanx wali jach’a chimpunak uñacht’ayi. Jach’a redes neuronales ukanakax kunayman corporas textuales ukanakan nayraqat yatichatawa, uka modelos ukanakax mä jan uñtasit ch’amampiw arut amuyt’añatakis ukat uñstayañatakisa, ukampirus pronóstico ukan apnaqawipax, juk’ampis jutïr urunakan kunayman lurawinakatx jan sum yatxatataw uñjasi, kunatix yatichäw yatiyawinakanx limitaciones inherentes ukanakaw utji.
Mä kunatix LLMs ukanakax mayj mayjawa, kunatix walja insumos ukanakax modelos ukan nayrïr yatichäw conjuntos de datos ukankiwa. Aka yatichäw yatxatatanakax walja millones de jan uñt’at qillqatanakaniwa, ukax mä jach’a material ukaw internet tuqin utji sasaw amuyapxi (Hughes, 2023). OpenAI ukax chiqpachapuniw imantaski kawkir conjuntos de datos ukanaks yatichatäna (Schaul et al., 2023), ukampis modelos ukan jach’a jach’a tukutanakap uñjasax, ukhamarak aruskipt’añ arunak jikxatañax wali askiwa, amuyt’atawa, yatichäw conjuntos de datos ukax mä jach’a material en línea ukaniwa.
Aka yatxatawix sapa mayniw LLMs ukan capacidades generativas ukat potenciales de análisis predictivo ukanakan cruce ukanx uñt’ayasi. GPT-3.5 ukat GPT-4 ukanakamp irnaqasax kunayman ch’amanchañ estrategias ukanakax ChatGPT ukarux jutïr pachan kunanakas utjani uk juk’amp chiqapar yatiyañapatakiw wayt’aspa uk yatxatapxta. Jiwasan pronóstico ukan suma sarantäwip yant’añatakix, OpenAI ukan uñt’ayat límite natural ukar askinak apsusipxta. Jiwasan chika 2023 maran yant’äw lurañ pachanx OpenAI ukax qhipa yatichäwinak machaqar tukuyatapax 2021 maran sata qallta phaxsinw utjawayi (OpenAI, 2024a).[1] Uñakipt’añatakix ChatGPT ukax yatichäw yatiyawinakax uka pachanx janiw yatiyawinakax utjkänti kunatix 2022 maranx luraskäna ukanakxa, yatxatañ atipxaraktwa, ukax yatxatañ yatiyäwinakanx patrónes ukanakaw aprovechasispa, ukax 2021 maran sata qallta phaxsinw sayt’asiwayi, ukhamat chiqaparu yatiyañataki kunatix luraski ukanakx valor social ukhamarak económico ukampi, kunjamakitix Premios de la Academia 2022 maran atipt’irinakax, tasas de desocupación phaxsi ukhamarak tasas de inflación phaxsi 2022 marakama.
Ukampirus LLMs ukan mä chimpupax wali ch’amanchatawa. Aka lurawix mä lurawi ukhamarak mä jan walt’awiwa. Ukhamarjamax ukax creatividad ukax mä chimpuniwa kunatix jaqin amuyt’ir arst’äwip uñtasit lurañanx suma sarantäwipa. Ukampis uka lurañ yatiñax sapa kutiw alucinacionar puriyi sasaw amuyasiraki —mä aruw k’ari lurawinakat jan ukax jan chiqap yatiyäwinak ch’amampiw arsuñ munatapat qhanañchi (Levy, 2024). Creatividad ukat tendencia alucinar ukax mä barrera ukhamäspawa predicción ukatakix sistematicamente skewed ukhama mä juk’a kunatix jichha tecnologías ukanakat sipanx juk’amp jan waliwa. Kunjamakitix qhana yatiyawix janiw chiqak OpenAI ukan kamachinakaparux p’akintkiti, ukampirus juk’ampirus jiwasan yant’äwisarjamax OpenAI ukax wali ch’amamp lurañ yant’awayi sasaw amuyapxta. Ukax inas kunatix kimsa términos de servicio ukan jan walt’awinakapax chiqak p’akintataw uñjasispa, jaqinakax ChatGPT ukax wali ch’amampiw apnaqapxi, yatiyañataki. Uka kimsa jan walt’awinakax OpenAI ukan kamachiparjamaw jaqukipata, software ukax janiw apnaqatäñapäkiti “luräwinak lurañataki jan ukax ch’amanchañataki, ukax mayninakan seguridad, suma jakawi, jan ukax derechunakaparux wali jan walt’ayaspawa” (OpenAI, 2024b) ukatx kimsa casos ukanakaw uñt’ayasi, ukax predicción ukatakix wakiskiriwa.
mä. Jurídico, qullañ/k’umaräñ, jan ukax qullqi tuqit iwxt’awinak wakicht’aña jan mä profesional yatxatat uñakipañamp ukhamarak AI yanapt’awinak apnaqañ yatiyaña ukhamarak limitaciones potenciales ukanaka
b. Jach’a apuestas automáticas amtawinak luraña dominios ukanakana, ukaxa mä jaqina seguridad, derechos jan ukaxa suma jakaña ukanakaru jan walt’ayi (jan ukaxa, kamachi phuqhaña, migración, infraestructura crítica ukanaka apnaqaña, componentes de seguridad de productos, servicios esenciales, crédito, irnaqawi, utanaka, yatichaña, puntuación social, jan ukaxa seguro)
c. Chiqpach qullqit anatt’añ jan ukax payllaw uru mayt’asiñ yanapt’aña
ChatGPT ukax juk’amp suma pronóstico ukan jikxatasispa ukhax maynix jasakiw amuyt’aspa jank’akiw apnaqasispa kunayman tuqinakat mä jan ukax taqpach uka pata condicionanak p’akintatapata, ukat ukhamatw suyt’apxta OpenAI ukax ChatGPT ukan munataparux walja kasta qhana yatiyaw lurawinakar mantañ munataparux chhaqtayawayiwa.
Ukampis mä kunatï jan pʼakintki ukajja, sarnaqäwinakat yatiyañawa. Inas OpenAI ukan kamachinakaparux p’akintchispa, sañäni, ”qullañ tuqit iwxt’awinak wakicht’at” thaqhañaxa, ukhamat ChatGPT ukax jan lurañ munkaspati, ukax inas jan jark’kaspati mä obra de ficción uñstayañataki, ukanx ukham yatiyawinakax contexto de la narrativa ukan luratawa. Jiwasan proyectox yant’iwa, ChatGPT ukar sarnaqäwinakat yatiyañapatak mayiñax, chiqpachanx, chiqap pronóstico lurañ yatiñap jist’araspawa. Modelos ukan yatichäw datos cutoff ukamp apnaqasa, ukat kunas uka qhipatx luraskäna ukat jan luraskan uk yatisax (”uraqi chiqa”), jiwasax uñakipt’añ yattanwa, kunatix chiqaparuw ChatGPT ukarux jutïr pachat yatiyañapatak mayi, ukat jutïr pachan sarnaqäwinakap yatiyañapatak mayipki ukanakamp chikachasiñataki.
Jiwasan narrativa promptas ukax mayj mayjawa, kunatix ChatGPT ukaruw mayipxta mä sarnaqäw yatiyañapataki kunatix jutïr pachan utt’ayat lurawinakat kunjamtix luraski ukhamarjama jan ukax autoridades figuras ukanakax jutïr pachan utt’ayat nayra sarnaqäwinakapat (ukampis jutïr pachasat) sarnaqäwinakat yatiyañataki. Jiwasan narrativa promptas ukanakax jisk’a detalles ukham mayjt’awinakampiw yant’asipxäna, kunjamakitix arst’irix identidad jan ukax 2022 maran política ukan lurawinakat yatiyawinak uñt’ayaña, kawkir elementos de las promptas narrativas ukanakas wakisi uk juk’amp yatxatañataki. Jaskhiwinak jaljawi lurañatakix pä yatxatäw yanapirinakaruw pä sapaqat ChatGPT ukan cuentanakap apnaqañapatak utjayapxta, sapa jiskt’äwinx 50 kutiw jiskt’asipxta, sapa jiskt’äwinx 100 taqpach yant’äwinak lurapxäna. Jiwasax jikxatatanakasax cuadros ukham uñacht’ayapxtanwa, sapa jiskt’äwir jaysäwinakan taqpach jaljawip uñacht’ayañataki.
Jiwasan jikxatawinakax uñacht’ayiwa, uka yatiyaw maquinanakax ChatGPT-4 ukanx jan uñt’at chiqaparuw tukupxi, kunapachatix jutïr pachan nayra pachat uñt’ayat sarnaqäwinakat yatiyañatak ch’amanchatäpxi ukhaxa. Nayraqatax uñacht’ayapxtwa chiqap ukhamarak narrativo prompting ukax ChatGPT-3.5 ukat ChatGPT4 uka apnaqasa, 2022 maran Premios de la Academia ukan jach’a categorías ukan atipt’irinakar yatiyañataki. Mejor Actor, Mejor Actriz ukat panpachan categorías de actor de Apoyo ukanakatakix, narrativa prompting ukax wali chiqapawa, khitirus atipiri uk yatiyañataki. Directa prompting ukax comparación tuqiw wali jan wali lurata, yaqhip pachax aleatorio adivinación ukanakat sipanx juk’amp jan waliwa. Ukampis narrativa prompting ukax ChatGPT-4 ukampiw uñacht’ayi exactitud ukax 42% (Mejor Actriz, Chastain) ukat 100% (Mejor Actor, Will Smith) mä excepción ukampi. Ukajj janiw sum qhanañchkänti, khititï Mejor Película ukan atipjani uk janiw sum qhanañchkänti.
Ukxarusti, qullqi tuqit fenómenos de tasas de desocupación mensual ukat tasas de inflación mensual ukaruw sarapxta, kimsa sapaqat kasta promptas narrativas ukanakamp apnaqasa: mä universidadan yatichirix pregrado ukan yatiqirinakaruw Curva Philips ukan arst’äwip churaski, ukatx Reserva Federal ukan p’iqinchiripax Jerome Powell, jupax Junta de Gobernadores ukar mä arst’äwiw qhipa marat qullqi tuqit yatiyawinakat churaski. Jerome Powell tuqitxa, mä yaqha detalle mayjt’ayapxtwa: mä prompt ukanx nayraqat ChatGPT ukarux yatiyapxta Rusia markan 2022 maran Ucrania markar mantatapata, janïr ukatx Jerome Powell jupax arst’äwip Junta de Gobernadores ukar arst’añapatak mayiñkama, qhipa marat macro ukan yatiyawinakap wasitat uñt’ayasa. Ukat mayninxa, uka yatiyäw jaytawayapxta. Taqi kunanx, directo prompting ukax juk’amp juk’amp jan walt’awinakanw yatiyañatakix utjawayi, Premios de la Academia ukat sipanx kunatix ChatGPT ukax janiw taqpach prompting ukar jaysañ munkänti kunawsatix directamente yatiyañatak jiskt’atax jutïr serie de tiempo sapa variable macroeconómica ukanxa.
Uka jan uñt’at economistax juk’akiw inflación ukar yatiyañatakix LLM ukampix askinak jikxatawayi.
Ukampis kunapachatix mä sarnaqäw yatiyañapatak mayipki ukhax Jerome Powell jupax mä maraw jutïr pachan jan irnaqäwinïñ tuqit ukhamarak inflación tuqit yatiyawinak uñt’ayi, nayra pachan lurawinakat arsuskaspa ukhama, kunaymaninakx wal mayjt’i. Powell jupax phaxsi phaxsi inflación ukan yatiyawinakap jaljawipax promedio ukhamawa, kunatix chiqaw sañ muni, ukax sapa phaxsi Universidad de Michigan ukan yatxataw suyt’awinakapatw uñt’ayasi. Ukax wali askiwa, UM ukax mäkiw chiqaparu yatiyañatakix jak’achasi, chiqpach inflación ukar yatiyañat sipansa, ukax Cleveland Fed ukan apthapit yatiyäwinakampiw uñt’ayasi. Muspharkañawa, kunapachatix Rusia markan Ucrania markar mantatapat yatiyawinakamp jiskt’ata, Powell-an yatiyawinakapax sistematicamente juk’amp jisk’akiwa ukatx janiw chiqapäkiti, kunapachatix uka yatiyawix ChatGPT ukar prime ukar jan apnaqatäkän ukat sipansa.
Uka jan uñt’at economistax sapa phaxsi jan irnaqäwinïñ yatiyasax chiqaparuw arsu, ukatx jilpach pachax janiw chiqapäkänti. Ukampis kunjamatix inflación ukax ukhama, tasas de desocupación ukanakax Oficina de Estadísticas Laborales (BLS) ukan uñt’ayatawa, phaxsit phaxsir, Jerome Powell jupax arst’äwipanx arsutanakap jaljatawa. Ukat Ucrania markan yatiyawinakap uñt’ayatax modelo ukax juk’amp jan walt’ayawayiwa jan irnaqäwinïñ yatiyañataki kunjamatix inflación ukax utjkän ukhama.
Mä qawqha jichha yatxatäwinakax AI generativo ukan apnaqawipat yatxatapxi, economía ukat aplicaciones empresariales ukanakan. Uñacht’awinakaxa akanakawa: ChatGPT uka apnaqaña agentes económicos ukhama laboratorio yant’awinakanxa (Horton, 2023), ChatGPT uñakipaña qhatuchañataki yatxatañataki (Brand et al., 2023), ChatGPT ukaru mayiñawa riesgo uñakipaña lurañataki ganancias llamadas transcripciones ukanakat (Kim et al., 2023) ukhamaraki aplikación de LLMs ukhamata yatiyañataki acción precios movimientos (Lopez-Lira ukatxa Tang, 2023). 2023 marana). Jiwasan jikxatawinakax aka naciente exploración ukaruw yapxati, ukax qhanancht’iwa kunatix wali askiwa diseño rápido ukax aprovechamiento de LLMs para tareas predictivas, ukax uñacht’ayiwa, modelos ukan capacidad de construcción narrativa ”alucinatoria” ukax estratégicamente apnaqasispawa, ukhamat nayrar sartañ tuqit amuyunaka apsuñataki, jupanakan yatichäw yatiyawinakapatxa. Ukampis ukax uñacht’ayarakiw OpenAI ukan anqäx tuqir uñtat aljañ yänak manqhanxa, ChatGPT-4, ukax mä jach’a ch’aman predicción maquina ukhamawa. Aka qhanancht’awix machaq thakhinak jist’araraki LLMs ukanakan apnaqañapatakix qullqituqit pronóstico, políticas ukanakan amtäwinakapa, ukat juk’ampirus, ukax ch’amt’ayistuw wasitat amuyt’añataki kunjams uka sofisticados modelos ukanakamp chikañchasiñasa ukat askinak apnaqañasa.
Jutïr t’aqax mä uñacht’äwiw uñacht’ayasi, ukax directa versus narrativa prompting ukawa. Ukatxa, jiwasan metodología ukat datos apthapiñ tuqit mä suma qhanañcht’awiw utjaraki. Jiwasax yant’awinak uñacht’ayapxtanwa, Oscars ukan atipt’irinakapat yatiyañataki ukhamarak inflación ukat desempleo ukanakat yatiyañataki, ukatx jiwasan conjetura ukax ChatGPT-4 ukan Habilidades Predictivas en Forma Narrativa ukan arktatawa. Jiwasax jikxatatanakas mä juk’a qhanañcht’tanwa, ukatx jutïr yatxatäwinakatak thakhinak tukuyañatakix amuyt’ayaraktanwa.
Aka qillqatax arxiv ukan CC BY 4.0 DEED licencia ukan uñt’ayatawa .
[1] Jiwasax uñacht’ayaraksnawa jiwasan yatiyawinak apthapiwix 2023 chikatan maranw utjawayi, pacha chimpunakampi Excel ukan hojas de cálculo ukan yatxatañ yanapirinakasan apnaqata.